CÁ NHÂN VÀ TẬP THỂ TRONG CỘNG ĐOÀN TU TRÌ

Caù nhaân vaø taäp theå

trong coäng ñoaøn tu trì

1. Phong caùch thôøi bao caáp

            Chuùng ta phaûi thaät söï “caûm ôn” baàu khí xaõ hoäi chuû nghóa thôøi bao caáp, vì noù boäc loä cho chuùng ta khaù roõ reät nhöõng khieám khuyeát cuûa moät phong caùch quaù ñeà cao neáp sinh hoaït taäp theå; nhöõng khieám khuyeát aáy coù theå giuùp cho chuùng nhaän ra ñöôïc caên beänh trong ñôøi soáng Giaùo Hoäi Vieät Nam noùi chung vaø trong caùc doøng tu noùi rieâng.

Moät ngöôøi thanh nieân ñöôïc lôùn leân trong baàu khí xaõ hoäi chuû nghóa thöôøng ñöôïc thoåi hôi baèng nhöõng phong traøo, thöôøng ñöôïc ñaùnh giaù baèng nhöõng chieán dòch thi ñua, thöôøng tìm caùch khaúng ñònh mình baèng nhöõng thaønh tích ñöôïc tuyeân döông… Ñöôøng loái aáy luoân phaûi tìm ra thaät nhieàu chieán dòch, phaùt ñoäng thaät nhieàu phong traøo; ñöôøng loái aáy taïo nieàm haêng say phaán khôûi cho caù nhaân baèng baàu khí thi ñua, vaø laøm cho ngöôøi ta chæ tìm thaáy nieàm vui khi ñöôïc khen thöôûng.

            Nhöõng duõng só thi ñua, nhöõng caù nhaân tieán tieán, nhöõng ngöôøi ñaït thaønh tích xuaát saéc aáy thöôøng tìm thaáy nieàm vui khi ñöôïc khen thöôûng, maø ít tìm thaáy nieàm töï haøo khi mình soáng vaø theå hieän moät giaù trò nhaân sinh do chính löïa choïn töï do cuûa mình. “Toâi soáng lieâm chính”, “toâi khoâng nònh bôï”, “toâi chuû tröông daïy hoïc vì chaát löôïng, khoâng vì thaønh tích”. . . nhöõng thaùi ñoä aáy thöôøng khoâng ñöôïc toân troïng, khoâng thöôøng ñöôïc chaáp nhaän vaø bò truø daäp khi noù khoâng naèm trong chieán dòch, phong traøo. Ngöôøi ta trôû thaønh anh huøng trong nhöõng haønh vi “toát”, chæ bôûi vì haønh vi aáy ñöôïc ñaët trong chieán dòch thi ñua, trong chuoãi sinh hoaït cuûa taäp theå, trong baäc thang giaù trò cuûa phong traøo; nhöng khoâng thaáy haønh vi “toát” aáy gaén lieàn vôùi baûn chaát caù nhaân cuûa mình. Chính vì theá, chuùng ta cuõng coù theå thaáy, ngay trong chieán dòch thi ñua soâi noåi nhaát, nhöõng thaùi ñoä taéc traùch, voâ traùch nhieäm. Toâi coøn nhôù maõi kinh nghieäm cuûa laàn ñaàu tieân ñi thuûy lôïi trong aáp Caây Daàu, Thuû Ñöùc : ñeå ñaït ñöôïc thaønh tích trong chieán dòch thuûy lôïi, taát caû moät aáp, töø tröôûng aáp trôû xuoáng, ñeàu chaët laù vaø thaân döøa, ñoän beân döôùi ñeâ thuûy lôïi. Taát caû laø nhaèm tôùi thaønh tích thi ñua, duø bieát chaéc raèng chæ caàn moät con nöôùc leân, thaân döøa noåi theo con nöôùc seõ phaù ñoå toaøn boä coâng trình ñeâ thuûy lôïi trong maáy ngaøy trôøi.

            Nhöõng thaønh tích vaø huy chöông nhö theá khoâng theå giuùp cho nhöõng chieán só thi ñua, nhöõng anh huøng lao ñoäng trôû thaønh nhöõng con ngöôøi lieâm chính trong suoát cuoäc ñôøi. Bao laâu coøn chieán dòch thì coøn phaán ñaáu, coøn thi ñua; bao laâu heát chieán dòch, taát caû coøn laïi chæ laø moät ñoáng huy chöông vaø moät taâm hoàn troáng roãng nhöõng giaù trò nhaân baûn; hoï khoâng coù giaù trò töï taïi ñeå laøm xöông soáng cho haønh trình caù nhaân cuûa ñôøi mình. Chính ñöôøng loái aáy khieán cho ñaát nöôùc ta, khi chieán tranh thì ra ngoõ laø gaëp anh huøng, nhöng khi heát chieán tranh, ñi ñaâu cuõng thaáy keû tieåu nhaân. Chuùng ta cuõng thaáy nhan nhaûn, nhöõng thanh nieân, ñaõ töøng laø nhöõng duõng só thi ñua trong moät phong traøo naøo ñaáy, nhöng khi rôøi khoûi ñoaøn theå, laïi deã daøng trôû thaønh nhöõng keû toäi phaïm.

Trong baàu khoâng khí taäp theå xaõ hoäïi nhö theá, chuùng ta khoâng laï gì khi caên beänh thaønh tích trôû thaønh thaâm caên coá ñeá. Trong moät xaõ hoäi coù quaù nhieàu phong traøo, quaù nhieàu chieán dòch, quaù nhieàu bình baàu, thi ñua, khen thöôûng ñeán ñoä coù caû “UÛy ban Khen thöôûng Nhaø nöôùc”, thì nhöõng giaù trò chaân chính, luaân thöôøng ñaïo lyù caên baûn trong taâm hoàn khoâng ñöôïc löu taâm vun troàng, chuùng bò coi nheï, bò vuøi daäp, vaø nhöõng ngöôøi ngay chính thöôøng bò loaïi ra khoûi cuoäc chôi.

Tinh thaàn ñeà cao quaàn chuùng vaø hoâ haøo nhöõng phong traøo quaàn chuùng nhö theá, trong thöïc chaát, chính laø moät söï khinh deå vaø soû muõi quaàn chuùng, moät ñaùm ñoâng toäi nghieäp luoân bò lôïi duïng vì nhöõng muïc tieâu cuûa moät soá caù nhaân laõnh ñaïo. Nhôø caùc phong traøo quaàn chuùng,  nhöõng con ngöôøi chaát phaùc ngheøo khoå, boãng trôû thaønh nhöõng ngöôøi anh huøng chieán ñaáu choáng ngoaïi xaâm, ñieàu ñoù khoâng ai phuû nhaän ñöôïc; nhöng lieàn sau ñoù, hoï laïi bò bieán thaønh nhöõng keû "maùu laïnh” khi cuoàng nhieät ñaáu toá caû nhöõng ngöôøi thaân.

2. Tình traïng Giaùo Hoäi vaø ñôøi soáng tu trì taïi Vieät Nam

            Trong baàu khí Gíao hoäi Vieät Nam, chuùng ta coù theå thaáy caên beänh taäp theå aáy bieåu loä khaù roõ raøng trong moät thöù “ñaïo sinh hoaït”. Nhieàu giaùo xöù, nhaát laø nhöõng giaùo xöù laâu naêm khoâng coù linh muïc rao giaûng Tin Möøng, vaãn giöõ ñöôïc neà neáp sinh hoaït ñaïo khaù ñaày ñuû vaø phong phuù, nhaát laø trong nhöõng “vuï muøa”, muøa Chay vaø  muøa Gíang Sinh. Theá nhöng, neáp sinh hoaït saàm uaát aáy thöôøng keùo theo nhöõng tranh chaáp, nhöõng ñoá kî hoaøn toaøn theo quy luaät theá gian. Beân döôùi nhöõng sinh hoaït ñaïo, nhieàu giôùi chöùc trong xöù ñaïo, oâng chaùnh, oâng truøm, baø quaûn…, laïi coù theå chôi nhau baèng nhöõng phöông caùch heát söùc traùi ngöôïc tinh thaàn Tin Möøng. Ñoái vôùi nhöõng giaùo xöù aáy, moät oâng thaày hay moät baø xô tôùi giuùp coù theå ñöôïc ñoùn tieáp long troïng, ñöôïc uûng hoä nhieät tình; nhöng chæ caàn moät quyeát ñònh traùi yù moät phe nhoùm naøo ñoù, tu só aáy coù theå bò chôi theo phong caùch xaõ hoäi ñen…

            Raát nhieàu ngöôøi tín höõu Vieät Nam chæ bieát tham döï sinh hoaït ñaïo chöù khoâng heà coù moät chuùt löïa choïn caù nhaân theo lôøi môøi goïi cuûa Tin Möøng. Caùc nhaø thôø cuûa chuùng ta thöôøng raát ñoâng ñaûo khi coù toå chöùc sinh hoaït, nhöng laïi vaéng tanh khi khoâng coù toå chöùc sinh hoaït naøo; ngöôøi Kitoâ höõu Coâng giaùo chæ bieát ñoïc kinh maø khoâng bieát caàu nguyeän; tích cöïc tham gian sinh hoaït ñaïo nhöng ít theå hieän tinh thaàn Tin Möøng...

Chuùng ta cuõng coù theå thaáy caên beänh taäp theå aáy boäc loä trong nhöõng toå chöùc vaø sinh hoaït cuûa caùc coäng ñoøan tu trì. Nhieàu thanh nieân ñi vaøo nhaø tu, ñöôïc ñöa vaøo moät khuoân khoå soáng, moät thôøi khoùa bieåu vaø nhöõng qui ñònh taäp theå ñeå quen daàn. Ngöôøi tu só soáng “ñôøi soáng taâm linh” chæ laø ñeán giôø thì vaøo nhaø nguyeän, thi haønh moïi ñieàu theo thoùi quen, vaø khi vöøa ra khoûi nhaø nguyeän laø oàn aøo noùi chuyeän nhö vöøa xong moät coâng taùc… . Nhieàu tu só chaúng heà coù moät chuùt noã löïc rieâng tö naøo ñeå caàu nguyeän, chaúng heà coù moät chuùt “traên trôû” veà ñôøi soáng taâm linh cuûa mình. Nhieàu anh em soáng ôû ngoaøi tu vieän, khi trôû veà nhaø Doøng chaúng thaáy ñöôïc moät baàu khoâng khí traàm laéng trong tu vieän ñeå ñöôïc moät chuùt hoài taâm vaø caàu nguyeän...

Taát caû noã löïc tu trì vaø ñaøo taïo ñôøi soáng taâm linh nhieàu khi chæ laø coá gaéng tuaân giöõ nhöõng giôø giaác sinh hoaït, ñeå trôû thaønh moät thoùi quen sinh hoaït ñeàu ñaën. Trong khi ñoù, moãi ngöôøi thuï huaán laïi xuaát phaùt töø moät hoaøn caûnh rieâng, soáng ñôøi soáng thöôøng ngaøy vôùi nhöõng thaùch ñoá rieâng cuûa baûn thaân, söùc khoûe, tính tình, nhöõng bieán coá taâm hoàn, nhu caàu coâng vieäc… Nhö theá, coù moät quaõng caùch töø caùi rieâng cuï theå ñeán nhöõng toå chöùc chung coá ñònh, quaõng caùch khoâng nhoû. Khi ñöôïc veà gia ñình trong caùc kyø nghæ, ngöôøi thuï huaán thöôøng caûm thaáy nheï mình vì taïm thôøi ñöôïc thoaùt khoûi quaõng caùch caêng thaúng aáy. Ngöôïc laïi, trong ñôøi soáng coäng ñoaøn, quaõng caùch nhö theá thöôøng laøm cho taâm hoàn caêng thaúng, coù nguy cô laøm cho ñôøi tu trôû neân moät cuoäc chieán ñaáu bi ñaùt, nghóa laø beân naøy loaïi tröø beân kia, chöù khoâng phaûi laø moät söï ñoùn nhaän “caùch thoâng caûm”, khoâng phaûi laø thaùi ñoä hoøa hôïp tröôûng thaønh giöõa caùi chung vaø caùi rieâng : hoaëc vì quaù meät moûi neân ngöôøi tu só soáng theo nhu caàu rieâng baát keå ñeán neà neáp chung; hoaëc laø phaûi goàng leân ñeå chu toaøn taát caû moïi ñoøi buoäc cuûa taäp theå theo kieåu duy yù chí.

Ñôøi tu laø moät noã löïc khoâng ngöøng ñeå töøng böôùc tìm thaáy söï hoøa hôïp giöõa hoaøn caûnh rieâng vaø nhöõng toå chöùc chung; coù theå noùi ñaây laø moät noã löïc khoù khaên vaø khoâng bao giôø thaønh ñaït hoaøn toaøn[1]. Tuy nhieân, neáu chuùng ta chaáp nhaän moät phöông caùch deã daõi, hoaëc thöôøng xuyeân loaïi boû nhöõng toå chöùc chung, hoaëc khaêng khaêng baûo veä toå chöùc chung baát cöù trong tình huoáng naøo, thì söï ñoå vôõ seõ laïi caøng traàm troïng hôn.

Neáu khoâng löu taâm ñeán söï tröôûng thaønh vaø thaùi ñoä chuû ñoäng cuûa caù nhaân, neáu “caùi chung” trôû thaønh tieâu chuaån giaù trò duy nhaát trong ñôøi soáng, vaø moïi cuoäc thaûo luaän coäng ñoaøn chæ laø tìm bieän phaùp ñeå baûo ñaûm neà neáp chung moät caùch tuyeät ñoái, thì ñôøi soáng coäng ñoaøn seõ chæ coøn laø nhöõng lôùp voû sinh hoaït, thaûo luaän coäng ñoaøn seõ chæ coøn laø nhöõng tranh luaän voâ taän treân bình dieän toå chöùc, vaø naêng löïc coäng ñoaøn chæ coøn laø coá gaéng daøn xeáp nhöõng khaùc bieät hoaëc nhöõng xung khaéc. Khi ñoù, ñôøi soáng coäng ñoaøn khoâng coøn laø söï hieäp thoâng. Söï hieäp thoâng ñích thöïc chæ coù ñöôïc khi moãi caù nhaân, töï do vaø töï nguyeän, soáng taâm tình thuoäc veà nhau, soáng thaùi ñoä chaáp nhaän nhöõng giôùi haïn cuûa nhau, mang taâm hoàn caûm thoâng vôùi nhöõng khieám khuyeát trong coäng ñoaøn, vaø theå hieän phong caùch goùp yù trong söï traân troïng töøng caù nhaân thuoäc coäng ñoaøn. . . Ta coù theå taïm phaùc hoïa “phöông trình” cuûa ñôøi soáng coäng ñoaøn laø “caù nhaân – coäng ñoaøn – coäng ñoaøn – caù nhaân”; khi phöông trình aáy bò trieät tieâu “aån soá” caù nhaân, thì chæ coøn laø söï daøn xeáp nhöõng nhöõng quan nieäm veà toå chöùc coäng ñoaøn khaùc nhau, sinh hoaït coäng ñoaøn khoâng coøn tính caùch nhaân vaên vaø sieâu nhieân, maø chæ coøn laø cô cheá, thuû tuïc, leä luaät cöùng nhaéc. Tình traïng “toå hôïp sinh hoaït cuûa coäng ñoøan” seõ caøng teä haïi hôn nöõa, khi maø, ñeå baûo ñaûm neáp sinh hoaït chung, ngöôøi ta phaûi duøng moïi phöông caùch, cho duø laø nhöõng bieän phaùp coù nhieàu nguy cô laøm cho nhaân caùch ngöôøi tu só trôû neân aáu tró, sôï seät, gian doái . . . .

            Cuõng nhö moät xaõ hoäi, moät toå chöùc khoâng taïo ñöôïc nhöõng giaù trò ñaïo ñöùc trong taâm hoàn, taäp theå aáy laø moät xaõ hoäi baêng hoaïi maø taát caû nhöõng noã löïc cuûa luaät phaùp, cuûa nhöõng bieän phaùp, chæ coøn laø nhöõng sôïi giaây moûng maûnh ñeå taïm caàm giöõ nhöõng caây coät ñaõ lung lay taän goác. Khi aáy, chuùng ta coù theå thaáy raát nhieàu caên beänh naåy sinh : beänh hình thöùc, beänh thöïc duïng, beänh ñoaøn luõ, beänh lyù söï, beänh neä luaät. . . ÔÛ ñaây, toâi chæ xin vaïch maët chæ teân ba ñöùa “con ñeû” cuûa thaùi ñoä duy taäp theå trong coäng ñoaøn tu trì :

2.1 Thaùi ñoä duy tieän lôïi

            Khi taát caû ñôøi soáng tu trì chæ coøn laø toå chöùc vaø sinh hoaït, vaø khi bò aùp löïc phaûi baûo ñaûm neà neáp chung baát cöù giaù naøo, maø khoâng nhaän ra ñöôïc giaù trò chaân chính cuûa neáp sinh hoaït, ngöôøi tu só seõ tìm caùch saép xeáp giôø giaác, giôø kinh giôø leã, giôø hoïc giôø hoïp... sao cho tieän lôïi nhaát. Moái öu tö saâu xa trong thaùi ñoä naøy laø laøm sao vaãn “giaûi quyeát” ñöôïc ñoøi hoûi phaûi giöõ neà neáp, ñoàng thôøi tìm caùch giaûm thieåu ñoái ña nhöõng vöôùng víu maø neà neáp aáy ñeå laïi cho neáp sinh hoaït rieâng cuûa mình. Ngöôøi ta seõ khoâng an taâm khi chöa ñoïc kinh vaø phaûi laøm sao ñeå ñoïc kinh cho ñuû vaø cho xong chöù khoâng quan taâm laøm caùch naøo ñeå nhöõng sinh hoaït phöôïng töï aáy thaät söï coù khaû naêng nuoâi döôõng ñôøi soáng tu trì. Chuùng ta coù theå thaáy maãu ngöôøi naøy thöôøng giöõ raát caån thaän moïi giôø chung, moïi giôø kinh nguyeän, nhöng ít baän taâm veà ñôøi soáng hieäp thoâng, chia seû vôùi anh em, veà söï gaëp gôõ thöïc söï vôùi Chuùa Gieâsu. Söï phaân bieät ñôøi soáng chung vaø ñôøi soáng huynh ñeä trong Toâng huaán ñôøi soáng Thaùnh Hieán cho thaáy nguy cô naøy coù thaät[2].

2.2 Thaùi ñoä leä thuoäc quaù nhieàu vaøo toå chöùc chung

Khi taát caû ñôøi soáng tu trì chæ coøn laø toå chöùc vaø sinh hoaït, ngöôøi tu só khoâng coù ñöôïc nhöõng nhaän thöùc vaø giaù trò rieâng, khoâng coù ñuû baûn laõnh ñeå ñoùn nhaän hoaøn caûnh moät caùch saùng taïo; khi aáy, ngöôøi tu só deã bò loâi cuoán hoaøn toaøn theo quó ñaïo chung; ñôøi tu chæ laø baûo ñaûm ñöôïc nhöõng sinh hoaït chung vaø caù nhaân trôû thaønh moät con soá maát huùt trong ñaùm ñoâng cuûa coäng ñoaøn. Hôn nöõa, trong tình hình aáy, tu só seõ bò qui ñònh, bò ñuùc khuoân, bò trôû thaønh moät saûn phaåm haøng loaït cuûa loø ñuùc. Moät xaõ hoäi ñeà cao taäp theå seõ phaûi laáy tieâu chuaån lyù lòch laøm nguyeân taéc ñeå nhaän ñònh moät con ngöôøi; ñoù laø leõ ñöông nhieân. Khi taâm hoàn khoâng coù ñöôïc nhöõng giaù trò, nhöõng yù nghóa nhaân baûn vaø sieâu nhieân, ngöôøi tu só seõ hoaøn toaøn chòu aùp löïc cuûa söï caêng thaúng giöõa nhu caàu rieâng vaø nghóa vuï phaûi tuaân giöõ neà neáp chung; söï caêng thaúng aáy laïi ñöôïc bieán hoùa ñeå trôû thaønh moät thaùi ñoä ñoøi hoûi vaø baát maõn khoâng ngöøng ñoái vôùi toå chöùc chung.

2.3 Thaùi ñoä ñoå loãi cho nhau

Khi taát caû ñôøi soáng tu trì chæ coøn laø toå chöùc vaø sinh hoaït, coäng ñoaøn trôû thaønh moät baõi chieán tröôøng cho nhöõng tranh luaän khoâng ngöøng; vaø ngöôøi ta ñoå loãi cho nhau nhö theå chính ngöôøi khaùc laø caên nguyeân cho moïi khoù khaên cuûa baûn thaân mình. Khi aáy, baát cöù ai laøm vieäc cuõng ñeàu bò cheâ traùch; baát cöù quyeát ñònh naøo cuõng coù theå bò phaûn ñoái. Khi aáy, coäng ñoaøn tu trì khoâng coøn theå hieän ñöôïc mình theo maãu cuûa coäng ñoaøn Giaùo Hoäi, nghóa laø maàu nhieäm quy tuï khoâng ngöøng, luoân môû ra ñeå quy tuï vaø ñoùn nhaän nhöõng khaùc bieät; coäng ñoaøn tu trì trôû thaønh khuoân khoå ñeå loaïi tröø taát caû nhöõng gì khoâng gioáng mình[3].

3. Tìm Khuoân Maët ñôøi soáng coäng ñoaøn chaân chính

Dó nhieân, caùch noùi hôi toång quaùt nhö treân khoâng theå ñuùng vôùi heát moïi tröôøng hôïp. Chuùng ta khoâng choái raèng coù nhöõng ngöôøi coù khaû naêng töï choïn cho mình moät giaù trò, moät laäp tröôøng, moät thaùi ñoä ñeå coù theå chu toaøn neà neáp chung moät caùch tröôûng thaønh vaø ích lôïi. Ta thöû neâu leân vaøo yeáu toá caàn thieát cho thaùi ñoä tröôûng thaønh aáy :

3.1 Baàu khí töï do

Duø ôû baát cöù ôû ñaâu, duø trong hoaøn caûnh naøo, con ngöôøi phaûi theå hieän ñöôïc neùt töï do vaø töï chuû cuûa mình. Chính trong söï töï do ñoù, moãi ngöôøi môùi coù theå coù ñöôïc thaùi ñoä töï nguyeän hieán daâng. Thay vì duøng quyeàn bính ñeå aùp ñaët nhöõng qui ñònh cuûa coäng ñoaøn, ngöôøi laõnh ñaïo caàn phaûi taïo ñieàu kieän ñeå moãi thaønh vieân trong coäng ñoaøn coù ñöôïc moät baàu khí töï do, khôi leân ñöôïc khaû naêng ñoùn nhaän nhöõng qui ñònh chung nhö moät giaù trò cuûa baûn thaân. Neáu khoâng, vieäc ñieàu haønh coäng ñoaøn seõ chæ coøn laø moät loâ bieän phaùp ñoái phoù vôùi töøng tình huoáng; coäng ñoaøn tu só seõ chæ laø taäp theå ñoaøn luõ; tieâu chuaån coäng ñoaøn chæ coøn laø chaïy theo “thaønh tích” cuûa moät thang ñieåm. Nhöõng thaønh tích aáy, vì khoâng ñöôïc tieáp nhaän caùch töï do ñeå trôû thaønh neùt ñoäc ñaùo cuûa ngoâi vò, seõ rôi ruïng khi hoaøn caûnh xung quanh khoâng coøn thuaän tieän.

3.2 Thaùi ñoä töï chuû

Phaûi nhìn nhaän raèng, taïi nhieàu coäng ñoaøn tu trì, phong caùch ñaøo taïo vaø ñaùnh giaù ngöôøi thuï huaán vaãn chæ theo tieâu chuaån tham döï nhöõng sinh hoaït chung; chæ chaáp nhaän nhöõng ngöôøi baûo ñaûm sinh hoaït chung, cho duø laø tham döï vì sôï hoaëc tham döï moät caùch hình thöùc; phong caùch ñaøo taïo aáy ít ñeå cho caù nhaân töï nhaän ra traùch nhieäm caù nhaân cuûa mình tröôùc taäp theå, maø chæ thaáy nghóa vuï chung cuûa moät lôùp maø mình laø thaønh phaàn; ít giuùp ngöôøi thuï huaán tröôûng thaønh trong thaùi ñoä töï nhaän thöùc traùch nhieäm baûn thaân maø chæ laø tìm phöông caùch ñoái phoù vôùi tình theá … Khi ngöôøi thuï huaán khoâng ñöôïc môøi goïi vaø ñöôïc höôùng daãn ñeå töï mình nhaän ra traùch nhieäm caù nhaân ñoái vôùi taäp theå, khi taát caû vaán ñeà ñôøi tu chæ coøn laø sinh hoaït chung, laø tuaân giöõ kyû luaät tu trì, thì ñôøi tu chæ coøn laø lôùp voû cuûa nhöõng sinh hoaït maø thoâi.

Khoâng ai ñoàng yù moät tình traïng voâ chính phuû, maïnh ai naáy soáng, moãi thaønh vieân hoaøn toaøn töï do muoán laøm gì thì laøm. Tuy nhieân, trong quaù trình ñaøo taïo, neáu khoâng nhaán maïnh ñeán khaû naêng töï chuû cuûa moãi caù nhaân, töï chuû veà baûn thaân mình tröôùc vaán ñeà ñaët ra, coù khaû naêng saùng taïo yù nghóa vaø tìm ra laäp tröôøng chaân chính cuûa mình ñeå cuøng chaáp nhaän moät thöïc traïng chung, thì nhöõng khuûng hoaûng seõ khoâng ngöøng xaåy ra.

3.3 Söï ñoàng haønh

 Neáu phöông caùch ñaøo taïo khoâng coù söï ñoàng haønh, töùc thaùi ñoä laéng nghe vaø thoâng caûm vôùi hoaøn caûnh cuï theå rieâng cuûa töøng caù nhaân, ñeå roài giuùp caù nhaân aáy löïa choïn yù nghóa, löïa choïn giaù trò thích hôïp ñeå soáng hoøa hôïp vôùi coäng ñoaøn, ta seõ taïo neân moät ñaùm ñoâng ñoaøn luõ, oâ hôïp, ñaáu ñaù treân nhöõng sinh hoaït vaø toå chöùc chung.

Moãi ngöôøi ñeàu caàn moät söï ñoàng haønh, lieân ñôùi, caàn ñöôïc chaáp nhaän con ngöôøi thaät cuûa mình vôùi taát caû caùi xaáu vaø caùi toát. Ñôøi soáng coäng ñoaøn laø moät haønh trình tieán ñeán hieäp nhaát chöù khoâng phaûi laø cuoäc saùt haïch ñeå tính ñieåm vaø loaïi tröø. Vaên kieän Ñôøi soáng Huynh ñeä trong Coäng ñoaøn nhaéc nhuû :

“Lyù töôûng coäng ñoaøn khoâng ñöôïc laøm chuùng ta muø quaùng tröôùc söï kieän naøy laø moïi thöïc taïi Kitoâ giaùo ñöïôc xaây döïng treân söï moûng manh yeáu ñuoái cuûa con ngöôøi. Chöa coù “moät coäng ñoaøn lyù töôûng” : söï hieäp thoâng hoaøn haûo cuûa caùc thaùnh laø muïc tieâu cuûa chuùng ta ôû Gieârusalem treân trôøi.

   “Thôøi cuûa chuùng ta baây laø thôøi khôûi coâng vaø kieân trì xaây döïng. Chuùng ta luoân luoân coù theå caûi thieän vaø cuøng nhau ñi tôùi moät coäng ñoaøn khaû dó soáng trong tha thöù vaø yeâu thöông. Caùc coäng ñoaøn khoâng theå traùnh ñöôïc heát moïi xung ñoät va chaïm. Söï hieäp nhaát maø chuùng ta phaûi xaây döïng laø söï hieäp nhaát ñöôïc thieát laäp baèng caùi giaù cuûa söï hoøa giaûi. Söï baát toaøn trong coäng ñoaøn khoâng ñöôïc laøm chuùng ta naûn chí.

“Moãi ngaøy coäng ñoaøn laïi leân ñöôøng. Ñöôïc giaùo huaán cuûa caùc Toâng Ñoà naâng ñôõ : “Haõy thöông meán nhau vôùi tình huynh ñeä; coi ngöôøi khaùc troïng hôn mình” [Rm 12,10]; “Haõy ñoàng taâm taâm nhaát trí vôùi nhau” [Rm 12,16]; “Haõy ñoùn nhaän nhau, nhö Ñöùc Kitoâ ñaõ ñoùn nhaän anh em” [Rm 15,17]; “Toâi tin chaéc raèng anh em… coù khaû naêng khuyeân baûo nhau” [Rm 15,14]; “Anh em haõy chôø nhau” [1 Cr 11,33]; “Haõy ñem loøng yeâu thöông maø laøm toâi laãn nhau” [Gl 5,13]; “Haõy an uûi nhau” [ 1 Tx 5,11]; “Haõy laáy tình baùc aùi maø chòu ñöïng laãn nhau” [Ep 4,32]; “Vì loøng kính sôï Ñöùc Kitoâ, anh em haõy phuïc vuï laãn nhau”[Ep 5,21]; “Haõy caàu nguyeän cho nhau” [Gc 5,16]; “Anh em haõy laáy ñöùc khieâm nhöôøng maø ñoái xöû vôùi nhau” [1 Pr 5,5]; “Chuùng ta ñöôïc hieäp thoâng vôùi nhau” [1Ga 1,7]; “Khi laøm ñieàu thieän, chuùng ta ñöøng coù naûn chí, nhaát laø cho nhöõng anh em cuøng trong ñaïi gia ñình ñöùc tin” [Gl 6,9-10]. [ÑSHÑTCÑ, soá 26].

Thaùi ñoä chaáp nhaän nhau coù theå laøm cho böôùc tieán cuûa coäng ñoaøn neân chaäm chaïp, soát ruoät… Tuy nhieân, chính söï chaäm chaïp nhö theá thöôøng laø bieåu hieän moät söï tröôûng thaønh chaân chính. Böôùc tieán cuûa coäng ñoaøn gioáng nhö moät soá ngöôøi ñöùng chung trong moät caùi bao, raát khoù ñeå nhích leân moät böôùc. Tuy vaäy, Kitoâ giaùo hoaøn toaøn khoâng phaûi laø con ñöôøng thoaùt hieåm cho moät soá ngöôøi maø chính laø söï lieân ñôùi trong toäi luïy, ñeå roài, nhôø söï hieäp thoâng trong coäng ñoaøn aân phuùc maø chieán thaéng ñöôïc theá löïc cuûa toäi luïy. Trong yù nghóa aáy, chính söï hieäp thoâng, chaáp nhaän ñöôïc nhau, lieân ñôùi vôùi nhau trong haønh trình . . . ñaõ laø moät daáu hieäu toû baøy söï hieän dieän cuûa Nöôùc Thieân Chuùa.

4. Töø Neàn taûng Thaàn hoïc cuûa ñôøi soáng Coäng Ñoaøn

4.1 Söï hieäp nhaát cuûa Ba Ngoâi

Theo truyeàn thoáng Giaùo Hoäi, neàn taûng thaàn hoïc saâu xa nhaát cuûa soáng coäng ñoaøn chính laø maàu nhieäm Ba Ngoâi Thieân Chuùa; coäng ñoaøn tu trì phaûn aûnh vaø thoâng döï vaøo ñôøi soáng cuûa Thieân Chuùa, moät Thieân Chuùa Duy Nhaát trong Ba Ngoâi Vò[4].

Chuùng ta chaúng bieát ñöôïc ñôøi soáng noäi taïi trong Ba Ngoâi. Tuy nhieân, qua söï boäc loä cuûa Thieân Chuùa trong lòch söû cöùu ñoä, chuùng ta coù theå nhaän ra maàu nhieäm hieäp nhaát cuûa Ba Ngoâi ñöôïc theå hieän mang ñaày tính lòch söû vaø hieän sinh. Chuùng ta khoâng thaáy moät söï thoáng nhaát töï ñoäng cuûa moät baûn tính Thieân Chuùa duy nhaát, theo kieåu khi moät Ngoâi suy nghó ñieàu gì thì ñöông nhieân caùc Ngoâi khaùc cuõng coù cuøng suy tö vaø caûm nghó nhö theá. Ngöôïc laïi, maïc khaûi cho chuùng ta thaáy tính caùch ngoâi vò theå hieän roõ neùt trong söï hieäp nhaát neân moät cuûa Ba Ngoâi. Söï hieäp nhaát aáy, moät caùch naøo ñoù, coù moät “quaù trình lòch söû”, moät “noã löïc khoù khaên”, moät thaùi ñoä “töø boû vaø töï hieán” ñeå thöïc hieän moät nhieäm cuïc cöùu ñoä duy nhaát. “Tieán trình neân moät” aáy ñöôïc boäc loä theo caùch daán thaân töï do cuûa ngoâi vò chöù khoâng phaûi moät caùch töï ñoäng cuûa baûn tính. Ñöùc Gieâsu ñaõ phaûi chieán ñaáu trong suoát söù vuï coâng khai vaø trong cuoäc töû naïn ñeå thi haønh Thaùnh YÙ Chuùa Cha, khôûi töø ba côn caùm doã, cho ñeán noãi lo aâu buoàn phieàn trong vöôøn Caây Daàu :

“Ngöôøi noùi vôùi caùc oâng : taâm hoàn Thaày buoàn ñeán cheát ñöôïc… Ngöôøi noùi : AÙp-ba, Cha ôi, Cha laøm ñöôïc moïi söï, xin caát cheùn naøy xa con. Nhöng xin ñöøng laøm ñieàu con muoán, maø laøm ñieàu Cha muoán” [Mc 14, 34.36].

Cuõng theá, ta thaáy Chuùa Thaùnh Thaàn khoâng laøm ñieàu tuøy höùng, nhöng tình nguyeän tieáp noái coâng trình cuûa Chuùa Gieâsu :

“Khi naøo Thaàn Khí söï thaät ñeán, Ngöôøi seõ daãn anh em tôùi söï thaät toaøn veïn. Ngöôøi seõ khoâng töï mình noùi ñieàu gì, nhöng taát caû nhöõng gì Ngöôøi nghe, Ngöôøi seõ noùi laïi vaø loan baùo cho anh em bieát nhöõng ñieàu seõ xaåy ñeán. Ngöôøi seõ toân vinh Thaày, vì Ngöôøi seõ laáy nhöõng gì laø cuûa Thaày maø loan baùo cho anh em. Moïi söï Chuùa Cha coù ñeàu laø cuûa Thaày. Vì theá, Thaày ñaõ noùi : Ngöôøi laáy nhöõng gì laø cuûa Thaày maø loan baùo cho anh em” [Ga 16, 13-15].

Ta coù theå dieãn taû caùch khaùc : neáu hai con ngöôøi coù quyeàn bính nhö sau, hoï thöôøng choïn thaùi ñoä khoâng beân naøo chòu beân naøo, thaùi ñoä “caù ñoái baèng ñaàu” vaø ñöa ñeán tình traïng “thaäp nhò söù quaân”, “voâ chính phuû”. Ñoù laø tình traïng bình ñaúng nhöng khoâng hieäp nhaát. Ngöôïc laïi, neáu trong hai ngöôøi ñoù coù moät ngöôøi coù quyeàn lôùn hôn, keû aáy laïi thöôøng duøng quyeàn bính aùp löïc ñeå taïo söï thoáng nhaát trong ñôøi soáng chung; caùch thöùc naøy laïi ñöa ñeán tình traïng hieäp nhaát nhöng khoâng bình ñaúng. Nhö theá, coù leõ chæ coù moät phöông caùch duy nhaát ñeå giöõ ñöôïc söï bình ñaúng vaø hieäp nhaát, ñoù laø con ñöôøng töï nguyeän vaø töï hieán; söï töï hieán naøy khoâng laøm maát nhöng laïi caøng gia taêng phaåm giaù, ñoàng thôøi taïo neân söï hieäp nhaát caû hai. Ta coù theå loaïi-suy töø bieåu ñoà naøy ñeå taïm hieåu raèng : theo caùch thöùc Thieân Chuùa töï maïc khaûi cho con ngöôøi, “con ñöôøng” ñi töø söï ñoäc ñaùo vaø bình ñaúng cuûa caùc Ngoâi Vò ñeán moät Baûn Tính duy nhaát cuûa Thieân Chuùa chính laø con ñöôøng töï hieán. Nhö theá, ta hieåu theâm veà maàu nhieäm töï huûy cuûa ngoâi Lôøi Thieân Chuùa [Xc. Pl 2, 6-11]; hoaëc noùi theo Eckhart, trong Thieân Chuùa coù “quyeàn naêng xoùa mình”.

Nhö theá, söï hieäp nhaát cuûa Ba Ngoâi Thieân Chuùa luoân mang tính caùch bình ñaúng cuûa ngoâi vò; trong ñoù moãi Ngoâi vaãn luoân laø mình vaø khoâng bao giôø ñaùnh maát chính ngoâi vò cuûa mình ñeå chæ coøn moät ngoâi duy nhaát. Ñaây laø kieåu hieäp nhaát “Ba maø Moät, Moät maø Ba”.

4.2 Söï hieäp nhaát töø baûn chaát Giaùo Hoäi

Giaùo Hoäi ñöôïc thieát laäp nhö söï phaûn aûnh ñôøi soáng Ba Ngoâi[5]; nhö theá, neùt caên baûn cuûa Giaùo Hoäi, nhö ngaøy nay ngöôøi ta thích trình baøy, chính laø söï hieäp thoâng. Söï hieäp thoâng naøy, theo nguyeân lyù cuûa Ba Ngoâi, cuõng bao haøm moät söï bình ñaúng vaø keâu môøi töï hieán.

Maët khaùc, Giaùo Hoäi ôû ñaây caàn phaûi hieåu nhö laø moät söï qui tuï [Assembleùe] töùc laø moät söï roäng môû vôùi nhöõng khaùc bieät, lieân tuïc ñoùn nhaän nhöõng ngöôøi khaùc, vaø coù khaû naêng thaâu hôïp muoân daân nöôùc. Tính caùch coâng giaùo cuûa Giaùo Hoäi nhö theá phaûi ñöôïc theå hieän trong moãi ngöôøi Kitoâ höõu cuõng nhö trong moãi coäng ñoaøn trong Giaùo Hoäi. Giaùo Hoäi, tröôùc tieân khoâng phaûi laø moät coäng ñoaøn [Communauteù] theo nghóa nhöõng ngöôøi soáng chung moät neáp soáng, tuaân theo moät khuoân maãu vaø khaùc bieät vôùi nhöõng ngöôøi ôû ngoaøi coäng ñoaøn. Caùch hieåu naøy coù nguy cô ñöa ñeán söï khoanh vuøng, phaân bieät vaø loaïi tröø. Nhö theá, caùc coäng ñoaøn trong Giaùo Hoäi cuõng phaûi boäc loä ñaëc tính qui tuï trong chính ñôøi soáng haèng ngaøy, vôùi chính nhöõng phaàn töû trong coäng ñoaøn cuûa mình.

ÔÛ ñaây, Giaùo Hoäi qui tuï cuõng laø moät Giaùo Hoäi haønh trình trong lòch söû, tieán ñeán Ngaøy Chung cuoäc cuûa Nöôùc Trôøi. Maàu nhieäm hieäp thoâng cuûa Giaùo Hoäi ñöôïc theå hieän treân haønh trình lòch söû aáy, vôùi vieäc thaâu hôïp nhöõng con ngöôøi muoân maàu muoân veû, chöù khoâng phaûi laø moät söï töï hoaøn thieän baèng con ñöôøng sieâu thoaùt ñeå khoûi dính beùn vaøo traàn gian toäi luïy.

4.3. Nhöõng heä luaän trong töông quan coäng ñoaøn

            Töø hai neàn taûng thaàn hoïc veà ñôøi soáng coäng ñoaøn nhö theá, chuùng ta coù theå ruùt ra moät vaøi heä luaän trong ñôøi soáng coäng ñoaøn :

4.3.1 Söï hieäp nhaát cuûa Thieân Chuùa bieåu loä moät söï toân troïng saâu xa ñoái vôùi ngoâi vò. Ñaây cuõng laø neùt caên baûn cuûa nhieäm cuïc saùng taïo vaø cöùu ñoä. Con ngöôøi ñöôïc Thieân Chuùa saùng taïo khoâng phaûi baèng moät gioït maùu thaàn linh naøo, ñeå roài phaûi trôû veà vôùi Ngaøi nhö moät söï hoøa tan. Traùi laïi, con ngöôøi ñöôïc môøi goïi ñeå soáng trung tín vôùi Chuùa baèng chính thaùi ñoä töï do, töï nguyeän vaø töï hieán. Coâng ñoàng Vatican II dieãn taû ñieàu aáy trong moät coâng thöùc tuyeät vôøi:

“Con ngöôøi, taïo vaät duy nhaát ôû traàn gian ñöôïc Thieân Chuùa döïng neân vì chính hoï, chæ coù theå gaëp laïi chính baûn thaân mình nhôø thaønh thöïc hieán daâng” [MV 24c]

Nhö theá, döõ kieän neàn taûng cuûa moïi lyù töôûng soáng trong Gíao Hoäi, duø ôû baát cöù ôû ñaâu, duø trong hoaøn caûnh naøo, cuõng phaûi theå hieän ñöôïc neùt töï do vaø töï chuû cuûa phaåm giaù con ngöôøi. Chính trong söï töï do aáy, moãi ngöôøi môùi coù theå coù ñöôïc thaùi ñoä töï nguyeän hieán daâng.

4.3.2 Chieàu höôùng qui tuï cuûa Giaùo Hoäi cho thaáy, trong ñôøi soáng coäng ñoaøn, ñieàu quan troïng duy nhaát khoâng phaûi chæ laø aùp duïng Hieáp Phaùp Hoäi Doøng baèng baát cöù giaù naøo, so chieáu qui ñònh cuûa Hieán Phaùp treân cuoäc soáng cuûa töøng con ngöôøi. Neáu chæ caên cöù vaøo Hieán Phaùp nhö moät khuoân maãu sieâu hình, baát di baát dòch, ta seõ thaáy moïi ngöôøi ñeàu sai soùt. Dó nhieân Hieán Phaùp luoân laø ñieåm qui chieáu, laø lyù töôûng phaûi höôùng tôùi, nhöng ñoù laø söï qui chieáu nhö moät söùc soáng naêng ñoäng ñöa daãn ñôøi soáng cuï theå cuûa töøng caù nhaân vaø coäng ñoaøn chöù khoâng phaûi laø moät khuoân maãu cöùng nhaéc vaø laïnh luøng ñeå keát aùn.

Quûa thaät, heä quaû chính cuûa toäi toå toâng laø söï chia reõ trong nhaân loaïi, vaø chöông trình cöùu ñoä cuûa Thieân Chuùa, tröôùc tieân, cuõng nhaèm tôùi söï hieäp nhaát cuûa moät nhaân loaïi môùi. Neùt ñaëc tröng cuûa nhieäm cuïc cöùu ñoä, tröôùc heát, chính laø söï chaáp nhaän ñöôïc nhau nhôø tình thöông cuûa Thieân Chuùa chöù khoâng phaûi chæ laø moät söï töï hoaøn thieän theo moät khuoân maãu. Nieàm vui lôùn vaø chính yeáu nhaát cuûa ngöôøi daâng hieán chính laø nieàm vui hieäp nhaát chöù khoâng phaûi chæ laø nieàm vui töï thaáy mình “thanh thoaùt” vì hoaøn thieän.

kEÁT

Noùi chung, hieän nay, ngöôøi ta thaáy raèng phong caùch soáng theo kieåu nhöõng ñoäng vaät voû cöùng khoâng coøn thích hôïp, nhöng caàn phaûi theo phong caùch cuûa nhöõng ñoäng vaät coù xöông soáng. Ñoäng vaät voû cöùng coù veû vöõng chaéc ñaáy, nhöng trong thôøi ñaïi coù nhieàu va ñaäp nhö hieän nay, chuùng  laïi deã cheát khi bò nöùt voû. Ngöôïc laïi, ñoäng vaät coù xöông soáng coù lôùp da meàm, deã bò thöông tích, nhöng laïi khoâng deã cheát.  Phong caùch ñoäng vaät voû cöùng ñeà cao nhöõng lôùp voû baûo veä : kyû luaät, aùp löïc, neà neáp, phong tuïc… Trong khi phong caùch cuûa ñoäng vaät xöng soáng laïi nhaán maïnh tôùi yeáu toá gaén keát noäi taïi beân trong : tình yeâu, yù nghóa chaân chính, loøng tha thieát vôùi söù vuï. . .

Cuõng theá, chuùng ta thaáy moät söï tieán trieån roõ reät cuûa baàu khí Taân Öôùc so vôùi baàu khí Cöïu Öôùc. Trong khi Cöïu Öôùc laø giao öôùc khaéc treân ñaù, thì Taân Öôùc laïi laø Giao Öôùc laïi laø giao öôùc khaéc vaø taâm khaûm. Trong khi Cöïu Öôùc laø giao öôùc ñoái vôùi daân nhö moät taäp theå, ñöôïc theå hieän trong leà luaät cöùng nhaéc, bao truøm, thì Taân Öôùc laïi bao goàm, trong maàu nhieäm Giaùo Hoäi, lôøi môøi goïi gôûi ñeán töøng caù nhaân[6], ñeå moãi ngöôøi coù theå chaáp nhaän Thaùnh yù cuûa Thieân Chuùa ñoái vôùi baûn thaân. “Quaû thaät, giaû nhö giao öôùc thöù nhaát ñaõ hoaøn haûo roài, thì chaúng caàn phaûi tìm giao öôùc thöù hai ñeå thay theá” [Dt 8,7].

Nguyeãn Troïng Vieãn O.P.

 

Daøn Baøi

1. Phong caùch thôøi bao caáp                                                01

2 Tình traïng Gíao Hoäi vaø ñôøi soáng tu trì taïi Vieät Nam       03

2.1 Thaùi ñoä duy tieän lôïi                                                  06

2.2 Thaùi ñoä quaù leä thuoäc vaøo toå chöùc chung                07

2.3 Thaùi ñoä ñoå loãi cho nhau                                           07

3. Tìm khuoân maët ñôøi soáng coäng ñoaøn chaân chính          08

3.1 Baàu khí töï do                                                             08

3.2 Thaùi ñoä töï chuû                                                           08

3.3 Söï ñoàng haønh                                                            09

4. Töø neàn taûng thaàn hoïc cuûa ñôøi soáng coäng ñoaøn            11

4.1 Söï hieäp nhaát cuûa Ba Ngoâi                                        11

4.2 Söï hieäp nhaát töø baûn chaát Gíao Hoäi                         13

4.3 Nhöõng heä luaän trong töông quan coäng ñoaøn         13

Keát                                                                                         15

---

[1] Vaên kieän Ñôøi soáng huynh Ñeä trong Coäng ñoaøn [02-02-1994] noùi raèng : “.. .. caàn phaûi tìm kieám moät söï quaân bình chính ñaùng, - moät ñieàu khoâng phaûi luoân luoân deã daøng ñaït ñöôïc – giöõa coâng ích vaø söï toân troïng con ngöôøi, giöõa nhöõng ñoøi hoûi vaø nhu caàu cuûa caù nhaân vôùi nhu caàu coäng ñoaøn. Giöõa ñoaøn suûng caù nhaân vaø söù vuï coäng ñoaøn. Söï quaân bình ñoù phaûi traùnh söùc maïnh phaân reõ cuûa chuû nghóa caù nhaân laãn khía caïnh caøo baèng cuûa chuû nghóa coäng ñoaøn. Coäng ñoaøn tu só laø nôi dieãn ra cuoäc vöôït qua haèng ngaøy vaø kieân trì töø caùi “toâi” ñeán “chuùng ta”, töø coâng taùc cuûa toâi ñeán coâng taùc ñöôïc uûy thaùc cho coäng ñoaøn; töø vieäc tìm kieám “nhöõng ñieàu thuoäc veà toâi” ñeán vieäc tìm kieám “nhöõng ñieàu thuoäc veà Ñöùc Kitoâ”. [ÑSHÑ s. 39]

[2] Xc. T/h Ñôøi Soáng Thaùnh Hieán, soá 43; Vaên Kieän 1994 cuûa boä Tu Só, soá 3.

[3] Coù moät söï hieåu laàm laâu ñôøi khi ngöôøi ta nhìn Gíao Hoäi nhö moät “coäng ñoaøn” khuoân khoå [communauteù] thay vì phaûi hieåu laø coäng ñoaøn qui tuï [assembleùe].

[4] Xc. T/h Ñôøi Soáng Thaùnh Hieán ss. 17-19.

[5] Xc, Vatican II, GH ss. 3,4,5.

[6] Xc. Ñaëc ñieåm cuûa Giao Öôùc Môùi laø moái lieân heä giöõa töøng caù nhaân moät vôùi Thieân Chuùa. Xc. Dt 8,11 [chuù thích b], 1 Tx 4,9; 1 Ga 2,27; 5,20]. . .