HIỆP NHẤT TRONG TỰ DO

Tónh Taâm Tu Vieän An-beâ-toâ

21-26/5/2007

Tinh Thaàn Hieäp Thoâng trong neà neáp quaûn trò Ña Minh

Hay

Hieäp Nhaát trong Töï Do

          Toâi xin duøng moät hình aûnh hình hoïc ñeå dieãn taû moät caùch khaùi quaùt yù nieäm hieäp nhaát trong töï do :

Neáu chuùng ta coù hai ñieåm A vaø B beân caïnh nhau, thì töø hai ñieåm ñoù chuùng ta coù theå coù nhöõng “vectô” khaùc nhau :

- Hoaëc laø A vaø B chaïy ñeán vôùi nhau vaø saùt nhaâp thaønh moät;

- Hoaëc laø A vaø B chaïy theo hai chieàu höôùng ñoái nghòch vaø caøng ngaøy caøng xa nhau;

- Hoaëc laø hai ñieåm aáy luoân góö maõi khoaûng caùch ñuùng vaø coá ñònh baèng caùch tuaân theo moät truïc thaúng ñeå trôû thaønh hai döôøng song song chaïy daøi maõi.

- Cuoái cuøng, ta coù theå cho hai ñieåm aáy vaãn chaïy song song, nhöng khoâng phaûi laø döïa theo moät ñònh luaät coá ñònh naøo ñeå thaønh hai ñöôøng thaúng song song, maø laø moät söï thuaän tình trong “saùng taïo ngheä thuaät”, ñeå trôû thaønh hai ñöôøng song song bay löôïn, voøng leân vaø voøng xuoáng, qua phaûi vaø qua traùi maø vaãn giöõ ñöôïc moät söï lieân ñôùi ñuùng ñaén.

* Tröôøng hôïp thöù nhaát laø laäp tröôøng cuûa nhöõng ngöôøi muoán thoáng trò ngöôøi khaùc, taïo neân söï hieäp nhaát baèng caùch chinh phuïc vaø loaïi boû caùi toâi cuûa ngöôøi khaùc. Nhöng ñoù thaät söï khoâng phaûi laø hieäp nhaát maø laø ñoäc nhaát. Khi ta muoán ngöôøi khaùc laøm theo yù mình maø khoâng ñeám xæa gì ñeán caûm nghó cuûa hoï, khoâng caàn bieát ñeán söï thaêng tieán baûn thaân hoï, khoâng toân troïng phaåm giaù cuûa hoï… thì ta ñaõ, voâ tình hay höõu yù, choïn giaûi phaùp ñoäc taøi. Giaûi phaùp ñoù xuùc phaïm ñeán phaåm giaù con ngöôøi, vì ñaõ hy sinh moät con ngöôøi, hoaëc hy sinh yù nghóa laøm ngöôøiù ñeå öu tieân cho moät “söï vaät” naøo ñoù. Raát nhieàu khi ngöôøi ta, nhaân danh ích chung, vì lyù töôûng cao ñeïp, hoaëc tìm moïi caùch ñeå ñaït ñöôïc hieäu naêng coâng vieäc naøo ñoù. . . maø laïi ñaùnh maát chính yù nghóa laøm ngöôøi cuûa mình vaø ngöôøi khaùc. Con ñöôøng trôû thaønh baïo chuùa laø con ñöôøng khôûi söï töø choã chæ laáy mình laøm tieâu chuaån duy nhaát ñuùng, khoâng muoán trao ñoåi yù nghó vôùi ngöôøi khaùc, khoâng muoán söûa ñoåi laäp tröôøng cuûa mình. Treân con ñöôøng aáy, ngöôøi ta muoán coi ngöôøi khaùc chæ laø tay sai, phaûi laøm vaø cöù vieäc laøm moät caùch maùy moùc nhöõng ñieàu mình ra leänh. Bình thöôøng neûo ñöôøng ñoù seõ vaáp phaûi nhöõng truïc traëc, vì tha nhaân khoâng phaûi laø moät cuïc ñaát seùt. Tha nhaân laø ngöôøi, laø keû coù suy nghó vaø coù töï do,… nhöõng ñieàu aáy theá naøo roài cuõng trôû thaønh nhöõng löïc caûn cho tieán trình thöïc hieän yù ñònh rieâng cuûa chính mình. Theá laø ngöôøi ta laïi phaûi tieáp tuïc ñaøn aùp caùi rieâng tö vaø ñoäc ñaùo cuûa tha nhaân cho ñeán khi taän dieät chính “maïng soáng” cuûa hoï. Haønh trình trôû neân baïo Chuùa cuõng coù theå “thaønh ñaït” ôû choã tieâu dieät phaåm chaát hieän höõu cuûa tha nhaân khi ta vui thích vôùi söï vaâng phuïc toái maët, khoaùi chí vôùi thöïc traïng : tao coù maáy thaèng lính maø tao noùi gì noù cuõng laøm raêm raép . . ..

* Tröôøng hôïp thöù hai laø tình traïng “caù ñoái baèng ñaàu”, tình traïng voâ chính phuû, maïnh ai naáy soáng, maïnh ai naáy laøm, khoâng ai “maéc môù” gì tôùi ai. Khi ngöôøi ta ñeà cao moät thöù töï do hoaøn toaøn caù nhaân chuû nghóa, ngöôøi ta cuõng rôi vaøo tình traïng töï phaù huûy chính phaåm giaù cuûa mình. Con ngöôøi cuûa thöù töï do aáy cuõng laáy mình laøm tieâu chuaån duy nhaát ñuùng, ñoùng kín trong baûn thaân mình ñeå cuõng “taän dieät” tha nhaân, khoâng phaûi baèng caùch aùp ñaët yù muoán cuûa mình, khoâng phaûi baèng baïo löïc treân tha nhaân, nhöng baèng phöông caùch loaïi tröø tha nhaân ra khoûi moái quan taâm cuûa chính mình vaø “baïo löïc” treân chính khaùt voïng yeâu thöông cuûa baûn thaân mình. Moät thöù töï do caù nhaân maø khoâng theå taïo neân ñöôïc gaëp gôõ, hieäp thoâng, chia seû vôùi ngöôøi khaùc, thì theo tinh thaàn Kitoâ giaùo, ñoù khoâng bao giôø laø töï do thöïc söï, bôûi vì thöù töï do ñoù khoâng phaûi laø moâi tröôøng thanh thaûn vaø chaân thaät ñeå con ngöôøi soáng ñuùng khaùt voïng yeâu thöông saâu xa cuûa mình, maø chæ laø moät thöù noâ leä cho theá löïc cuûa aùc thaàn.

* Tröôøng hôïp thöù ba dieãn taû moät söï “hieäp nhaát”, nhöng laïi laø moät söï hieäp nhaát do moät aùp löïc ôû beân treân vaø beân ngoaøi. Ngöôøi ta coù theå an taâm khi A vaãn laø A; vaø B vaãn laø B; khoâng coù söï taän dieät söï hieän höõu cuûa nhau nhö giaûi phaùp thöù nhaát. Ngöôøi ta cuõng coù theå khoaùi chí vì A vaãn ôû gaàn beân B nhö theå coù moät söï lieân ñôùi, hieäp thoâng naøo ñoù chöù khoâng phaûi söï xa laï nhö giaûi phaùp thöù hai. Theá nhöng ñoù cuõng chæ laø moät söï hieäp nhaát beân ngoaøi. Coù moät theá löïc khaùc keàm góö A vaø B ñeå chuùng khoâng tieâu dieät nhau vaø cuõng khoâng xa nhau. Giaûi phaùp naøy cuõng khoâng phaûi laø hoaøn haûo, vì moät khi khoâng coøn aùp löïc naøo, thì tình traïng cuõ seõ laïi ñaâu vaøo ñaáy. Hôn nöõa, caùi aùp löïc laøm cho A vaø B vaãn ñi theo hai ñöôøng thaúng song song cuõng laïi laø moät thöù baïo löïc, loaïi tröø töï do cuûa con ngöøôi vaø ñaùnh maát phaåm giaù chaân chính cuûa con ngöôøi. Coù ngöôøi nhaän xeùt raèng Nöôùc Myõ laø moät nöôùc töï do, ngöôøi ta duøng caû moät heä thoáng phaùp luaät tinh vi, kyõ löôõng ñeå baûo ñaûm cho töï do cuûa ngöôøi daân; nhöng cuoái cuøng, ngöôøi daân laïi phaûi laøm noâ leä cho chính luaät phaùp. Phaûi chaêng nöôùc Myõ chính laø hình aûnh  tieâu bieåu cuûa tröôøng hôïp thöù ba ?

* Trong tröôøng hôïp thöù tö, ta thaáy nhöõng giaù trò caên baûn cuûa phaåm giaù con ngöôøi ñöïôc baûo veä : toân troïng caù nhaân moãi ngöôøi, ñeå cho moãi caù nhaân soáng troïn veïn baûn saéc rieâng cuûa mình. Nôi ñaây, ngöôøi ta tìm thaáy söï hoøa hôïp coäng ñoaøn trong moät tinh thaàn töï nguyeän, trong baàu khí töï do vaø roäng môû cho vieäc phaùt huy khaû naêng saùng taïo baûn thaân cuûa moãi ngöôøi. Nôi ñaây, moái giaây caên baûn ñeå noái keát A vaø B khoâng laø gì khaùc hôn ñöùc aùi. Ñöùc aùi chæ coù theå soáng vaø phaùt trieån thöïc söï trong baàu khí töï do, ñoù laø khi ngöôøi ta ñöôïc toân troïng, khi ngöôøi ta ñöôïc tin töôûng. Söï hieäp nhaát nhö theá chæ coù ñöôïc nhö moät thaønh quaû “thuaàn chaát ngöôøi”, vì nôi ñoù chæ coù nhaân vò, chæ coù töï do, chæ coù tình nghóa chaân thaønh vaø töï nguyeän chöù khoâng coù moät thöù “taïp chaát” cuûa söï vaät naøo

Coù leõ ñieàu laøm cho ngöôøi ta ngaïi vôùi giaûi phaùp thöù tö, ñoù laø vì giaûi phaùp naøy coù veû phieâu löu. Ngöôøi ta sôï moät keát cuïc khoâng toát seõ xaåy ra khi trao troïn chìa khoùa cuûa vaán ñeà vaøo yù chí töï nguyeän cuûa caù nhaân. Ñoù laø caên beänh nhaùt sôï, khoâng daùm tin vaøo con ngöôøi, nhöng ñaët nieàm tin vaøo caùc phöông phaùp kyõ thuaät, tin vaøo caùc bieän phaùp kyû luaät, tin vaøo caùc phöông thöùc khoa hoïc.

Coù leõ ñieàu laøm cho ngöôøi ta ngaïi vôùi giaûi phaùp thöù tö naøy, ñoù laø vì ngöôøi ta mong coù ñöôïc moät keát quaû. Ñoù laø caên beänh “thöïc duïng”. Xin taïm hieåu töø ngöõ thöïc duïng theo moät nghóa rieâng ôû ñaây : thöïc duïng laø khi ngöôøi ta tìm ñaït tôùi moät keát quaû naøo ñoù maø laïi boû rôi maát phaåm giaù con ngöôøi; thöïc duïng laø khi ngöôøi ta hy sinh töï do cuûa con ngöôøi ñeå coù ñöôïc moät ñieàu gì khoâng phaûi laø söï phaùt trieån thöïc söï cuûa con ngöôøi; thöïc duïng laø ngöôøi ta söû duïng con ngöôøi nhö moät phöông tieän ñeå ñaït ñeán moät muïc ñích naøo khaùc. 

Coù leõ ñieàu laøm cho ngöôøi ta ngaïi vôùi giaûi phaùp thöù tö laø ngöôøi ta khoâng daùm tin vaøo tình yeâu, khoâng daùm tin vaøo söùc maïnh cuûa tình yeâu, vaø ngöôøi ta thay theá tình yeâu baèng moät nguyeân lyù khaùc cho moái töông quan cuûa con ngöôøi vôùi nhau.

Toâi nghó raèng giaûi phaùp sau cuøng laø moät hình aûnh ñeïp nhaát, lyù töôûng nhaát cuûa tình yeâu chaân chính, tình yeâu döïa treân neàn taûng tín lyù veà Ba ngoâi Thieân Chuùa, neàn taûng tín lyù veà saùng taïo, neàn taûng tín lyù veà ôn cöùu ñoä…; vaø giaûi phaùp sau cuøng aáy cuõng laø hình aûnh lyù töôûng cuûa tinh thaàn quaûn trò Ña Minh.

1. Nhöõng neàn taûng tín lyù

1.1. Döïa treân neàn taûng tín lyù veà Ba Ngoâi : tín lyù cho chuùng ta bieát raèng Ba Ngoâi baèng nhau, khoâng Ngoâi naøo hôn, khoâng Ngoâi naøo keùm, Ba Ngoâi “moät tính moät pheùp”. Trong moät neàn taûng nhö theá, Ba Ngoâi laïi luoân hieäp nhaát vôùi nhau ñeå vaãn luoân laø moät Thieân Chuùa duy nhaát chöù khoâng phaûi ba Chuùa. Coù theå noùi ñöôïc raèng söï hieäp nhaát ñöôïc nhìn trong aùnh saùng maïc khaûi cuûa Ba Ngoâi Thieân Chuùa cho chuùng ta thaáy moät maàu nhieäm, chaúng nhöõng laø moät maàu nhieäm noäi taïi cuûa Ba Ngoâi, nhöng laø moät maàu nhieäm dieãn taû tính caùch soáng ñoäng, “phieâu löu”, saùng taïo cuûa tình yeâu vaø söï hieäp nhaát ñích thöïc. Hieäp nhaát ñích thöïc dó nhieân khoâng theå laø thaùi ñoä maëc ai naáy soáng nhö theå laø ba Chuùa khaùc nhau; nhöng hieäp nhaát ñích thöïc cuõng khoâng bao giôø coù theå thöïc hieän ñöôïc baèng söï trieät tieâu phía beân kia, ñeå trôû thaønh moät ngoâi duy nhaát. Ngoaøi ra, ta cuõng coù theå khaúng ñònh raèng chaúng coù moät ñònh luaät naøo khaùc beân ngoaøi vaø cao troïng hôn Ba Ngoâi ñeå coù theå baét eùp caùc Ngoâi Vò Thieân Chuùa phaûi chaáp nhaän moät söï hieäp nhaát theo kieåu hai ñöôøng thaúng song song. Nhö theá, theo caùch nhìn cuûa con ngöôøi, chuùng ta thaáy chæ coù theå coù moät giaûi phaùp duy nhaát ñeå tìm ñöôïc söï hieäp nhaát, ñoù laø söï hieäp nhaát cuûa töï do daâng taëng, hieäp nhaát trong haønh trình soáng ñoäng cuûa moät söï saùng taïo baûn thaân lieân læ, hieäp nhaát theå hieän trong moät tình yeâu baèng moät thaùi ñoä töï nguyeän daâng taëng chính baûn thaân cuûa mình. Thieân Chuùa laø tình yeâu, vaø chuùng ta hieåu ñöôïc raèng phaåm chaát caên baûn cuûa thöù tình yeâu chaân chính aáy phaûi laø : tuy Ba maø Moät, tuy Moät maø Ba.

1.2 Döïa treân neàn taûng tín lyù veà saùng taïo : Giaùo Hoäi phaûi ñaáu tranh ñeå choáng laïi moät thöù hoïc thuyeát saùng taïo theo kieåu löu xuaát. Cuoäc ñaáu tranh aáy khoâng phaûi laø khoâng coù yù nghóa cho thaân phaän con ngöôøi, cho yù nghóa laøm ngöôøi. Chaân lyù aáy khoâng phaûi chæ laø moät chaân lyù “duy tín” nhöng laø moät chaân lyù cöùu ñoä. Vuõ truï vaø con ngöôøi, theo tín lyù Coâng giaùo, khoâng phaûi laø moät maûnh cuûa Thieân Chuùa löu xuaát ra khoûi baûn thaân Ngaøi; con ngöôøi khoâng phaûi laø moät keát quaû cuûa moät gioït maùu thaàn linh naøo ñoù töø Thieân Chuùa rôi ra…Tín lyù Coâng giaùo khaúng ñònh vuõ truï vaø con ngöôøi ñöôïc saùng taïo töï hö voâ; nghóa laø ñöôïc Thieän Chuùa saùng taïo nhö moät söï môøi goïi böôùc ra töø hö voâ, ñeå hình thaønh neân chính mình trong moät quaù trình lòch söû, ñeå ñi ñeán söï hieäp nhaát vôùi Thieân Chuùa. Nhö theá, con ngöôøi khoâng cuøng baûn chaát thaàn linh vôùi Thieân Chuùa theo möùc ñoä “höõu theå hoïc”, nhöng con ngöôøi chæ ñöôïc môøi goïi hieäp nhaát vôùi Thieân Chuùa trong tình yeâu, nghóa laø hieäp nhaát maø vaãn luoân laø mình.  Tín lyù Coâng Giaùo khoâng chaáp nhaän keát quaû cuûa hieäp nhaát nhö laø moät söï hoøa tan vaøo trong Chuùa ñeå laøm tan bieán ñi hoaøn toaøn baûn ngaõ cuûa baûn thaân mình. Loái hieäp nhaát hoøa tan aáy khoâng dieãn taû ñöôïc maàu nhieäm tình yeâu cuûa Thieân Chuùa, thöù tình yeâu coù daùng daáp “hieäp nhaát trong ña daïng”. Nhö theá, con ngöôøi ñöôïc xuaát hieän ñeå hình thaønh neân chính baûn thaân mình trong doøng lòch söû, vaø ñeå maõi maõi, ñôøi ñôøi kieáp kieáp laø mình nhö moät con ngöôøi ñoäc ñaùo khoâng gì coù theå thay theá ñöôïc. Chính caùi toâi ñoäc ñaùo nhö theá môùi coù khaû naêng ñi vaøo moái töông quan yeâu thöông chaân chính vôùi Thieân Chuùa theo kieåu “hieäp nhaát trong ña daïng”.

1.3. Treân neàn taûng cuûa tín lyù cöùu ñoä : Chuùa Gieâsu khoâng chaáp nhaän ñöôøng loái cöùu ñoä cuûa Satan, ñöôøng loái cöùu ñoä ñaày hieäu naêng nhöng laïi ñanh maát töï do cuûa con ngöôøi; ñoù laø cöùu ñoä baèng “baùnh mì”, baèng söï laï vaø baèng quyeàn bính thoáng trò (Xc. Mt 4,1-11). Nhöõng caùch cöùu ñoä aáy coù theå mau choùng thu phuïc moïi ngöôøi theo Chuùa nhöng laïi haøm chöùa moät thaùi ñoä coi thöôøng con ngöôøi vaø khoâng ñeám xæa ñeán töï do cuûa con ngöôøi. Chuùa Gieâsu ñi vaøo ñöôøng loái cuûa Chuùa Cha, nghóa laø trao ban moät tình yeâu lôùn hôn moïi tình yeâu, roài kieân nhaãn chôø ñôïi söï ñaùp traû töï do cuûa con ngöôøi. Ñoù laø ñöôøng loái toân troïng con ngöôøi vaø mong öôùc ñöôïc ñoùn nhaän “ñoái taùc” laø nhöõng con ngöôøi, töï do vaø töï nguyeän tin töôûng vaø ñaùp laïi tình yeâu meán cuûa Chuùa baèng chính tình yeâu cuûa mình.

Khoâng bao giôø con ngöôøi tan bieán baûn ngaõ cuûa mình trong Chuùa, theo kieåu söï hôïp nhaát cuûa pho töôïng muoái ñoái vôùi ñaïi döông, nhö Anthony de Mello ñaõ keå; maø cuõng chaûng coù chuyeän con ngöôøi trong Nöôùc Trôøi mai sau ñöôïc soáng laïi seõ soáng nhö ôû maõi tuoåi 33 cuûa ñöùc Gieâsu . Con ngöôøi ñöôïc soáng laïi caû hoàn laãn xaùc, nghóa laø con ngöôøi ñöôïc ñi vaøo söï hieäp thoâng vôùi Chuùa baèng troïn veïn cuoäc ñôøi mình, troïn veïn haønh trình lòch söû cuûa mình. Khaùc vôùi Phaät giaùo ñi tìm söï sieâu thoaùt, ôn cöùu ñoä cuûa ñöùc Kitoâ khoâng bao giôø coù tính caùch ‘qua soâng boû laïi ñoø”, nhöng laø khaùm phaù chính beán bôø mình ñang khao khaùt ñaõ coù ngay trong nhöõng phieàn luïy cuûa chuyeán ñoø; nghóa laø traân troïng töøng nieàm vui vaø noãi buoàn laøm neân haønh trình lòch söû cuûa moãi con ngöôøi.

2. Tinh thaàn Ña Minh

          Thaùnh Ña Minh khoâng ñeå laïi moät baûn vaên naøo dieãn taû linh ñaïo cuûa mình. Ñoù laø moät ñieàu hieám thaáy trong caùc Ñaáng laäp doøng. Ngöôøi ta chæ coøn giöõ ñöôïc moät vaøi chöùng thö cuûa thaùnh Ña Minh caáp nhöõng ngöôøi laïc giaùo quay trôû laïi vaø moät böùc thö vieát cho caùc nöõ tu. Ngöôøi ta coù hai nguoàn ñeå khaùm phaù linh ñaïo  cuûa thaùnh Ña Minh, ñoù laø chính cuoäc soáng cuûa ngaøi, ñöôïc töôøng thuaät laïi qua caùc nhaân chöùng; vaø nhaát laø nhôø nhöõng daáu aán cuûa Ngaøi trong baûn vaên Hieáp Phaùp sô khai vaø trong ñöôøng loái quaûn trò cuûa Ngaøi.

          Trong cuoán “Thôøi Khai Nguyeân cuûa Doøng”, chaân phöôùc Jourdain de Saxe vieát veà cha thaùnh nhö sau : “Ngöôøi roäng loøng baùc aùi ñoùn nhaän moïi ngöôøi vaø vì ngöôøi yeâu meán moïi ngöôøi, neân cuõng ñöôïc moïi ngöôøi meán yeâu. ‘Vui vôùi ngöôøi vui, khoùc vôùi ngöôøi khoùc’, ñoù laø ñieàu ngöôøi choïn laøm toân chæ cho mình : giaøu loøng töø bi, heát loøng saên soùc tha nhaân vaø xoùt thöông nhöõng ngöôøi tuùng cöïc”. Nhöõng moâ taû ñôn giaûn aáy, cuøng vôùi nhieàu lôøi chöùng khaùc, cho chuùng ta thaáy moät dung maïo heát söùc nhaân baûn cuûa cha thaùnh : cha soáng hoàn nhieân vôùi con ngöôøi, cha theå hieän tình yeâu vôùi ngöôøi khaùc chöù khoâng phaûi chaêm chaêm vôùi coâng vieäc. Cha khoâng “laøm vieäc” vôùi anh em nhö nhöõng coâng cuï cuûa vieäc toâng ñoà, nhöng tröôùc tieân laø nhö nhöõng ngöôøi anh chò em cuûa mình. Ngaøi caûm thoâng vaø hieäp thoâng vôùi khoù khaên, vôùi nieàm vui vaø noãi buoàn cuûa ngöôøi khaùc; roài töø chính moái giaây hieäp thoâng aáy, ngaøi khuyeán khích vaø naâng ñôõ anh em cuûa mình vöôn leân.

          Tuy nhieân, nguoàn maïch caên baûn cuûa tinh thaàn thaùnh Ña Minh chính laø daáu aán cuûa ngaøi trong baûn vaên Hieán Phaùp maø Doøng luoân muoán baûo toàn, ñaëc bieät trong nhöõng soá Hieán Phaùp Neàn Taûng. Trong chín soá ngaén nguûi cuûa Híeán Phaùp Neàn Taûng coâ ñoïng nhöùng ñieàu khoâng theå thay ñoåi cuûa tinh thaàn Ña Minh, ta thaáy coù hai soá dieãn taû neùt hieäp thoâng Ña Minh, neùt hieäp thoâng khoâng phaûi do cô cheá nhöng töø tinh thaàn töï do, ñoù laø soá VI vaø soá VII..

2.1 Tìm söï hieäp thoâng trong tinh thaàn

          Ñaàu tieân, chuùng ta thaáy moät neùt raát ñaëc bieät cuûa Doøng laø khaúng ñònh luaät khoâng buoäc thaønh toäi :

“Cuõng do chính söù vuï cuûa Doøng, traùch nhieäm vaø aân suûng rieâng cuûa anh em ñöôïc xaùc nhaän vaø coå voõ theo moät caùch theá ñaëc bieät. Vì moät khi hoaøn taát vieäc ñaøo taïo hieán ñònh, moãi anh em ñöôïc keå nhö ngöôøi tröôûng thaønh, vì seõ höôùng daãn nhöõng ngöôøi khaùc vaø ñaûm ñöông nhöõng phaän vuï khaùc nhau trong Doøng. Chính vì lyù do naøy, Doøng ñaõ muoán raèng caùc luaät rieâng cuûa Doøng khoâng buoäc thaønh toäi ñeå anh em ñoùn nhaän nhöõng luaät aáy moät caùch khoân ngoan, “khoâng nhö noâ leä döôùi aùch luaät, maø nhö con caùi trong aân suûng” (Hieán Phaùp sô khôûi, töï ngoân) (HPNT VI)

          Chuùng ta thaáy coù hai lyù do ñöôïc neâu leân ñeå giaûi thích khoaûn luaät “kyø laï” naøy :

+ Nhaèm ñeå anh em soáng “khoâng nhö noâ leä döôùi aùch luaät, maø nhö con caùi trong aân suûng” (Tu Luaät AÂu tinh, soá 8.)

+ Vì anh em, sau  khi hoaøn taát vieäc ñaøo taïo hieán ñònh, phaûi ñöôïc coi nhö nhöõng ngöôøi tröôûng thaønh, caàn phaûi khoân ngoan vaø töï do ñeå ñaûm ñöông nhieàu phaän vuï khaùc nhau.

Ñieàu khoaûn ñoù cho thaáy moät noãi öu tö cuûa thaùnh Ña Minh laø öu tö veà chính baûn thaân cuûa moãi ngöôøi tu só chöù khoâng phaûi öu tö veà moät neà neáp traät töï oån ñònh cuûa coäng ñoaøn; ñoù cuõng laø moái öu tö veà moät caùch soáng hieäp thoâng chaân thöïc trong tinh thaàn chöù khoâng phaûi laø öu tö veà nhöõng hình thöùc ñuùng ñaén beân ngoaøi. Quaû thaät, ñoù laø moät söï tin töôûng heát söùc vaøo chính anh em cuûa mình; tin töôûng khoâng phaûi chæ trong nhöõng ñieàu maø mình chöa hieåu roõ veà söï kieän beân ngoaøi, nhöng caû trong nhöõng ñieàu ñaõ roõ laø ngöôïc vôùi nhöõng quy ñònh cuûa hieán phaùp. Khoâng muoán ñoàng nhaát vieäc vi phaïm Hieáp Phaùp vôùi toäi, ñoù laø khaúng ñònh coù moät yeáu toá khaùc coù theå laøm thay ñoåi baûn chaát cuûa haønh vi vi phaïm beân ngoaøi. Ñoù khoâng laø gì khaùc hôn muoán tin töôûng vaøo tinh thaàn beân trong cuûa anh em, tin töôûng vaø taïo ñieàu kieän trong söï tröôûng thaønh thaät söï cuûa anh em. Tinh thaàn tin töôûng nhau nhö theá nhaèm loaïi tröø thaùi ñoä xaàm xì doøm ngoù nhau, cuõng nhö loaïi boû kieåu giöõ luaät cho qua laàn chieáu leä ñoái vôùi Chuùa. Khi ñoù, ta môùi coù ñöôïc moät baàu khoâng khí trong laønh cuûa moät söï caûm thoâng thöïc söï giöõa anh em vôùi nhau cuõng nhö cuûa moät taâm tình chaân thaønh khoâng tính toaùn ñoái vôùi Chuùa. Nieàm tin töôûng aáy keâu môøi, chaát vaán, ñeå ngöôøi tu só Ña Minh khoâng phaûi chæ soáng vôùi Chuùa vaø soáng vôùi anh em mình baèng lôùp voû cuûa nhöõng qui ñònh beân ngoaøi, nhöng baèng tinh thaàn töï do cuûa con caùi Chuùa. Chính nieàm tin töôûng nhö theá, coù theå môû ñöôøng ñeå anh em soáng moät söï tröôûng thaønh thaät söï. Thaät söï, nhieàu khi ta thaáy khoâng coù gì laøm cho ngöôøi ta doát hôn laø laøm hoïc troø, nghóa laø nhieàu khi chính hoaøn caûnh laøm cho ngöôøi ta aáu tró.

Tinh thaàn töï do ñoái vôùi leà luaät nhö theá coøn ñöôïc nhaán maïnh theâm baèng moät qui ñònh luaät phaùp : luaät chuaån chöôùc. Hieáp Phaùp neàn taûng IV noùi tieáp :

“Cuõng do muïc ñích cuûa Doøng, beà treân coù quyeàn mieãn chuaån “moãi khi thaáy thích hôïp, nhaát laø trong nhöõng gì xem ra caûn trôû vieäc hoïc haønh, giaûng thuyeát vaø lôïi ích cuûa caùc linh hoàn” (HPNT VI)

Nhö theá, chuaån chöôùc khoâng coøn laø chuyeän toái kî hoaëc baát ñaéc dó nöõa, nhöng laø chuyeän bình thöôøng, ñaëc bieät laø khi thaáy caàn thieát cho vieäc hoïc vaø vieäc toâng ñoà. Ra Luaät nhöng laïi döï truø luaät chuaån chöôùc, ñoù laø moät thaùi ñoä khoâng phaûi laø thöôïng toân luaät phaùp baát cöù giaù naøo, maø laø ñaët öu tieân cho baûn thaân ngöôøi tu só vaø öu tieân cho söù vuï maø Doøng ñaõ laõnh nhaän töø Hoäi Thaùnh.

Moät caùch naøo ñoù, ta coù theå thaáy nôi ñaây moät khaúng ñònh vöøa heát söùc nhaân baûn, vöøa heát söùc Tin Möøng. Nhaân baûn vì baûn thaân con ngöôøi coù giaù trò treân luaät leä xeùt nhö laø luaät leä thuaàn tuùy; ñieàu ñoù cuõng coù nghóa laø luoân hieåu raèng luaät luoân luoân laø luaät chung cho moïi ngöôøi, nhöng moãi caù nhaân con ngöôøi laïi coù cöùu caùnh nôi baûn thaân mình. Con ngöôøi ñöôïc döïng neân vì chình mình, ñeå soáng troïn veïn baûn thaân mình, ñeå ñaït ñöôïc cöùu caùnh nôi baûn thaân mình vaø khoâng bao giôø ñöôïc bieán baát cöù moät con ngöôøi naøo trôû thaønh moät phöông tieän hoaëc trôû thaønh “con deâ teá thaàn”, cho duø cho Chuùa hay cho moät söï oån ñònh cuûa taäp theå.

“Con ngöôøi, taïo vaät duy nhaát ôû traàn gian ñöôïc Thieân Chuùa döïng neân vì chính ho, chæ coù theå gaëp laïi chính baûn thaân mình nhôø thaønh thöïc hieán daâng” (MV 24)

Hôn nöõa, moãi con ngöôøi coù cöùu caùnh nôi chính mình, ñoù laø neàn taûng caên baûn vaø ñoäc ñaùo nhaát cuûa laäp tröôøng nhaân baûn Kitoâ giaùo. Chính vì theá maø chuùng ta hieåu ñöôïc caâu noùi ñoäc nhaát voâ nhò cuûa Chuùa Gieâsu :

“Ngöôøi noùi tieáp : "Ngaøy sa-baùt ñöôïc taïo neân cho con ngöôøi, chöù khoâng phaûi con ngöôøi cho ngaøy sa-baùt.” (Mc 2,27)

          Vaø cuõng chính vì leõ ñoù laø chuùng ta ñöôïc môøi goïi ñeå soáng söï töï do baùt ngaùt cuûa con con caùi Chuùa : “Chính ñeå chuùng ta ñöôïc töï do maø Ñöùc Ki-toâ ñaõ giaûi thoaùt chuùng ta.”(Gl 5,1).

          William a Hinnebrusch O.P, trong taùc phaåm Linh Ñaïo Ña Minh, coù trích laïi lôøi cuûa Toång Giaùm Muïc Pascal Robinson, moät söû gia doøng Phan Sinh noùi veà luaät chuaån chöôùc nhö sau :

“Toâi seõ neâu leân moät neùt môùi laï noåi baät trong tu luaât cuûa thaùnh Ña Minh; vaø ñaây thöïc söï laø neùt ñaëc tröng ñoái vôùi Doøng cuûa ngaøi, ñoù laø nguyeân taéc chuaån chöôùc. Nguyeân taéc chuaån chöôùc naøy ñöôïc noùi deán ôû phaàn ñaàu cuûa  Hieán Phaùp khi ñeà caäp tôùi muïc ñích cuûa Doøng. Ñieàu naøy cho thaáy raèng vieäc chuaån chöôùc, ñieàu chænh vaø dung hoøa vieäc öùng duïng caùc luaät leä, moät ñieàu hoaøn toaøn chöa heà coù trong caùc tu luaät tröôùc ñoù. Hieåu moät caùch chính xaùc, vieäc chuaån chöôùc naøy ñuùng laø kieät taùc cuûa vieäc laäp phaùp Ña Minh. Hôn nöõa, noù cho pheùp Doøng coù theå ñaùp öùng nhöùng nhu caàu môùi maø vaãn duy trì ñöôïc söï thoáng nhaát. Noù cuõng laø moät khí cuï hoaøn haûo cuûa tinh thaàn khoå cheá, vi khi thöïc hieän noù, ñoøi hoûi moät söï töø boû nhöõng caùch nhìn heïp hoøi vaø nhöõng muïc tieâu taàm thöôøng ôû moïi thôøi ñaïi” (trang 60, baûn dòch ñaàu tieân)

          Veà ñieàu naøy, cha Timothy Radcliffe, trong baøi “Töï do vaø traùch nhieäm, höôùng tôùi moät linh ñaïo veà quaûn trò” coù moät ñoaïn vaên daøi raát hay nhö sau :

“Muïc ñích moïi cuoäc ñaøo taïo cuûa chuùng ta ñeàu nhaèm gíup cho anh em thaønh nhöõng con ngöôøi töï do vaø coù traùch nhieäm. Vaø ñoù laø lyù do taïo sao Hieáp Phaùp noùi raèng ngöôøi coù traùch nhieäm tieân quyeát ñoái vôùi vieäc ñaøo taïo laø chính öùng sinh (HP 156). Vieäc quaûn trò ñaët caên baûn treân loøng tin töôûng vaøo anh em. Chuùng ta baøy toû loøng tin töôûng cuûa chuùng ta khi nhaän cho anh em tuyeân khaán. Cuõng moät thaùi ñoä tin töôûng aáy hieän dieän trong vieäc baàu cöû caùc beà treân. Caùc beà treân cuõng phaûi tin töôûng anh em, nhöõng ngöôøi maø caùc ngaøi chæ ñònh vaøo caùc chöùc vuï. Ñoâi khi chuùng ta coù thaát voïng, nhöng ñoù khoâng phaûi laø lyù do ñeå töø khöôùc thaùi ñoä tin töôûng laãn nhau nhö theá. Anh Simon Turgwell vieát : “Noùi cho cuøng, neáu tu só Ña Minh phaûi laøm coâng vieäc cuûa mình moät caùch ñaøng hoaøng, thì phaûi saün saøng chaáp nhaän moät soá may ruûi naøo ñoù, vaø hoï caàn phaûi ñöôïc tin töôûng ñeå coù theå ñöông ñaàu vôùi nhöõng may ruûi ñoù. Vaø Doøng cuõng phaûi chaáp nhaän moät soá, coù theå laø nhieàu, nhöõng caù nhaân coù theåâ laïm duïng söï tin töôûng aáy”

   Moät thaùi ñoä tin töôûng nhö theá, ñoøi chuùng ta phaûi vöôït thaéng noãi söï haõi, sôï ñieàu coù theå xaûy ra neáu khoâng kieåm soaùt anh em. Chuùng ta phaûi ñaøo taïo anh em bieát soáng vôùi söï töï do cuûa thaùnh Ña Minh nhö theá. Anh Felicissimo Martinez vieát : ‘khoâng coù vieäc gì phuïc vuï con ngöôøi vó ñaïi hôn laø giaùo duïc hoï ñeå hoï bieát soáng töï do… Noãi sôï haõi töï do coù theå baét nguoàn töø thieän chí cuûa nhöõng ngöôøi caûm thaáy coù traùch nhieäm ñoái vôùi ngöôøi khaùc, vaø coù theå ñöôïc cho laø hôïp lyù khi naïi ñeán thöïc teá. Nhöng ñieàu naøy laïi cho thaáy moät caùi nhìn thieáu tin töôûng vaøo naêng löïc vaø söùc maïnh cuûa kinh nghieäm Kitoâ giaùo. Sôï haõi vaø thieáu ñöùc tin thöôøng ñi doâi vôùi nhau”.

(Timothy Radcliffe, Haùt Leân Baøi Ca Môùi, Töï do vaø traùch nhieäm, höôùng tôùi moät linh ñaïo veà quaûn trò, tr. 99)

2.2 Tính caùch daân chuû nhö moät cô cheá baûo ñaûm cho söï hieäp thoâng trong töï do

          Cha Timothy Radcliffe cho raèng tính daân chuû laø ñieåm troïng taâm cuûa linh ñaïo Ña Minh trong Doøng (Timothy Radcliffe, Haùt Leân Baøi Ca Môùi, Töï do vaø traùch nhieäm, höôùng tôùi moät linh ñaïo veà quaûn trò, tr. 105-106). Trong ñònh cheá daân chuû cuûa chuùng ta, nhieàu ngöôøi ñaõ noùi roài, khoâng theå hieän ôû vieäc boû phieáu, theo luaät chôi “ña soá thaéng thieåu soá”. Thöù daân chuû aáy chæ laø moät phöông phaùp giaûi quyeát nhöõng xung ñoät hoaëc nhöõng khaùc bieät baèng moät luaät chôi maø khoâng phaûi laø khoâng coù baát coâng. Tính daân chuû cuûa Doøng, saâu xa hôn, chính laø vieäc hoäi hoïp, trao ñoåi trong anh em ñeå tìm moät söï hieäp nhaát thaät söï, söï ñoàng taâm nhaát trí, tình hieäp thoâng huynh ñeä, söï coäng taùc toâng ñoà . . . tu luaät Aâu Tinh vaø Hieáp Phaùp Doøng ñaõ nhaéc nhôû.

“Ñeå söï coäng taùc toâng ñoà vaø hieäp thoâng huynh ñeä ñem laïi keát quaû phong phuù hôn, thì söï ñoàng taâm nhaát trí tham gia cuûa moïi anh em raát quan troïng : “vì ñieàu thieän ñöôïc moïi ngöôïi chaáp thuaän seõ ñöôïc xuùc tieán caùch mau leï vaø deã daøng”. Vì theá, trong moïi tu vieän, phaûi toå chöùc nhöõng cuoäc hoäi hoïp ñeå coå voõ ñôøi soáng toâng ñoà vaø tu trì. (Hieán phaùp 6)

Quaû thaät, tinh thaàn daân chuû cuûa Doøng theå hieän ôû taàng saâu hôn trong cô cheá daân chuû, ñoù laø : taïo ñieàu kieän ñeå coù moät söï baøn baïc, trao ñoåi moät caùch bình ñaúng  Tinh thaàn Daân chuû Ña Minh khoâng phaûi chæ laø boû phieáu nhöng laø caû moät heä thoáng quaûn trò, trong ñoù, moãi thaønh vieân chính thöùc cuûa Doøng ñeàu ñöôïc coâng nhaän nhö moät thaønh phaàn toaøn veïn cuûa coäng ñoaøn. Moãi thaønh vieân ñeàu coù quyeàn ñöôïc hoäi hoïp, ñöôïc baøn baïc, nghóa laø moãi ngöôøi ñöôïc chaáp nhaän nhö chính baûn thaân hoï laø, cho duø laø tính tình hay trình ñoä hieåu bieát theá naøo. Moãi thaønh vieân laø chuû theå cuûa nhöõng quyeát ñònh trong coäng ñoaøn, coù quyeàn vaø coù nghóa vuï ñoùng goùp vaøo vieäc quaûn trò chung cuûa coäng ñoaøn. Neàn taûng saâu xa nhaát cuûa theå cheá naøy cuõng khoâng laø gì khaùc hôn moät söï chaân nhaän phaåm giaù cuûa moãi ngöôøi trong taäp theå, khoâng laáy lôïi ích tröôùc maét cuûa taäp theå ñeå baét moät ai phaûi chòu, phaûi chaáp nhaän moät caùch mieãn cöôõng. Neàn taûng aáy “qui ñònh” vieäc chaáp nhaän quyeát ñònh chung qua vieäc boû phieáu nhö moät lôøi môøi goïi moãi ngöôøi haõy chaáp nhaän baûn thaân ngöôøi anh em cuûa mình hôn laø ñaët öu tieân cho hieäu naêng cuûa coâng vieäc.

“Vieäc quaûn trò höõu hieäu trong caùc coäng ñoaøn ñoøi chuùng ta soáng moái töông quan quyeàn löïc theo ñöôøng loái naøy, ñem laïi quyeàn löïc cho anh em hôn laø laøm cho anh em suy yeáu. Ñieàu naøy ñoøi chuùng ta phaûi cam ñaûm daùm chòu thöông toån” (Timothy Radcliffe, Haùt Leân Baøi Ca Môùi, Töï do vaø traùch nhieäm, höôùng tôùi moät linh ñaïo veà quaûn trò, tr. 99)

“Vieäc quaûn trò höõu hieäu tieán haønh suoâng seû khi chuùng ta nhìn nhaän vaø toân troïng quyeàn bính maø moãi anh em ñeàu coù, vaø töø choái tuyeàt ñoái hoùa baát cöù hình thöùc quyeàn bính naøo. Neáu chuùng ta tuyeät ñoái hoùa quyeàn bính cuûa caùc beà treân, thì Doøng chuùng ta heát huynh ñeä. Neáu chuùng ta uyeät ñoái hoùa quyeàn bính cuûa caùc nhaø tö töôûng, thì Doøng chuùng ta trôû thaønh moät vieän haøn laâm kyù quaëc. Neáu chuùng ta uyeät ñoái hoùa quyeàn bính cuûa caùc muïc töû, thì chuùng ta phaûn boäi laïi söù maïng cuûa chuùng ta trong Hoäi Thaùnh. Neáu chuùng ta cho raèng quyeàn bính cuûa nhöõng ngöôøi cao nieân laø baát khaû baøn luaän, thì chuùng ta seõ khoâng coù töông lai. Neáu chuùng ta cho raèng quyeàn bính chæ thuoäc veà ngöôøi treû, thì chuùng ta seõ maát goác. Söï laønh maïnh trong vieäc quaûn trò cuûa chuùng ta phuï thuoäc vaøo vieäc ñeå cho moïi tieáng noùi aûnh höôûng qua laïi ñeå taïo neân coäng ñoaøn.(Nhö treân, tr. 100-101)

Nhö theá, vieäc tìm yù Chuùa trong quyeát ñònh chung ñöôïc “phoù daâng” cho nieàm tin cuûa tình huynh ñeä; vaø nhö theá, ñaây thöïc söï laø cuoäc phieâu löu cuûa tình huynh ñeä chöù khoâng phaûi laø bieän phaùp ñeå nhaèm hieäu quaû. Cha Timothy Radcliffe noùi :

 “theå cheá daân chuû ñaùng yeâu cuûa chuùng ta caàn coù thôøi giôø. Ñoù laø thôøi giôø chuùng ta maéc nôï laãn nhau. Noù coù theå laøm cho chuùng ta chaùn naûn. Moät soá ngöôøi, cuõng nhö toâi, chaùn ngaùn nhöõng cuoäc hoäi hoïp keùo daøi. Khoâng hieäu quaû. Toâi khoâng tin raèng Doøng chuùng ta seõ laø moät trong nhöõng Doøng hieäu quaû nhaát trong Hoäi Thaùnh. Vaø tìm caùch ñeå ñöôïc nhö theá laø sai laàm. Caûm taï Thieân Chuùa vì coù nhieàu doøng hieäu quaû hôn chuùng ta. Caûm taï Thieân Chuùa vì chuùng ta khoâng coá gaéng ganh ñua vôùi caùc doøng aáy. Moät möùc ñoä hieäu quaû naøo ñoù laø caàn thieát neáu chuùng ta khoâng ñaùnh maát töï do vì tình traïng trì treä cuûa mình. Nhöng neáu chuùng ta laáy hieäu quaû laøm muïc ñích theo ñuoåi, thì coù theå chuùng ta laøm baêng hoaïi söï töï do voán laø taëng phaåm chuùng ta daønh cho Hoäi thaùnh. Chuùng ta coù truyeàn thoáng cho moãi anh em ñöôïc quyeàn coù tieáng noùi, nhöng tieáng noùi ñoù seõ laø chöùng taù cho caùc giaù tri Tin Möøng maø chuùng ta coáng hieán cho Hoäi Thaùnh vaø ñoù cuõng laø ñieàu maø Hoäi thaùnh hieän nay caàn hôn bao giôø heát” (nt tr. 109)

2.3 Moät söï hieäp nhaát trong ña daïng

Tinh thaàn Ña Minh noùi chung laø moät noã löïc noái keát nhöõng ñieàu töôûng chöøng nhö ñoái nghòch. Nhöõng ñieàu xem ra ñoái nghòch vaø thöïc söï cuõng coù nhieàu ñoái nghòch trong moät thöïc teá naøo ñoù, thì tinh thaàn Ña Minh laïi tin töôûng ôû moät söï hoaø hôïp saâu xa hôn vaø neáu ta ñaït ñeán moät möùc ñoä “cao hôn” : tinh thaàn Ña Minh noái keát aân suûng vôùi noã löïc thöïc haønh nhaân ñöùc, noái keát trí tueä vaø ñöùc aùi, ñeà cao coäng ñoaøn nhöng laïi aùp dung phöông caùch daân chuû . .  vaø nhaát laø noái keát giöõa söù vuï chung vôùi thieân tö cuûa moãi caù nhaân anh em. Trong chieàu höôùng ñoù, thaùnh Thomas ñaõ ñeå laïi moät caâu chaâm ngoân vaøng, dieãn taû moät caùch naøo ñoù chính tinh thaàn Ña Minh maø ngaøi ñöôïc soáng, tinh thaàn “hoøa ñieäu trong khaùc bieät” : “AÂn suûng khoâng phaù huûy töï nhieân nhöng kieän toaøn töï nhieân”.

Hieán Phaùp Neàn taûng VI noùi :

“Cuõng do chính söù vuï cuûa Doøng, traùch nhieäm vaø aân suûng rieâng cuûa moãi anh em ñöôïc xaùc nhaän vaø coå voõ theo moät caùch theá ñaëc bieät. Vì moät khi hoaøn taát vieäc ñaøo taïo hieán ñònh, anh em ñöôïc keå nhö nhöõng ngöôøi tröôûng thaønh. . .”

          Trong neàn taûng cuûa moät ñôøi soáng Ña Minh maø yeáu toá ñaàu tieân chính laø “chung soáng” (HPNT IV), theå cheá quaûn trò Ña Minh laïi nhaéc nhôû chuùng ta moät ñieàu ra nhö traùi nghòch : “Traùch nhieäm vaø söù vuï rieâng cuûa moãi ngöôøi anh em ñöôïc xaùc nhaän vaø coå voõ…”. Hai ñieàu xem ra ñoái nghòch nhau nhö theá, ñöôïc Hieáp Phaùp khaúng ñònh trong Hieáp Phaùp neàn taûng nhö laø nhöõng yeáu toá khoâng theå thay theá ñöôïc cuûa Doøng; vaø Hieáp Phaùp cuõng tinh teá ñeå noùi leân moät ngoõ môû cuûa söï hoøa hôïp thaâm saâu beân trong raèng : “chung soáng ñoàng taâm nhaát trí” chöù khoâng phaûi chæ laø cöù “chung soáng” vaø khoâng chæ chung soáng moät caùch hình thöùc. Cuõng theá, Hieáp Phaùp Neàn Taûng noùi : “Traùch nhieäm vaø söù vuï rieâng . . . . .  ñöôïc coå voõ theo moät caùch theâ ñaëc bieät”, chöù khoâng phaûi laø thöù coå voõ thöù caù nhaân chuû nghóa leäch laïc.

Coù leõ chuùng ta khoù tìm ñöôïc ñieàu gì roõ hôn ñeå giaûi gôõ vaán ñeà moät caùch logíc. Coù leõ chuùng ta khoâng coù moät coâng thöùc hay moät bieän phaùp ñeå giaûi gôõ söï maâu thuaãn treân bình dieän höõu hình, tröø khi laø chuùng ta phaûi xaùc ñònh öu tieân cho moät beân naøo ñoù, ñeå roài loaïi tröø beân kia vaø cuõng loaïi boû caû neùt linh dieäu cuûa tinh thaàn Ña Minh. Moät söï hoøa hôïp giöõa söù vuï, aân ñieån rieâng vaø chung soáng ñoàng taâm nhaát trí chæ coù theå coù ñöôïc ôû moät bình dieän khaùc, bình dieän tinh thaàn. Ñuùng hôn, vieäc chung soáng vaø theå hieän taøi naêng rieâng, chæ coù theå theå hieän ñöôïc maø khoâng beân naøo tieâu dieät beân naøo, khi chuùng ta nhaän ra cuoäc soáng laø moät cuoäc phieâu löu, söï hieäp nhaát laø moät cuoäc phieâu löu, trong ñoù, moãi caù nhaân laø moät phaåm giaù ñoäc ñaùo vaø caøng trôû neân cao caû hôn trong phaåm giaù cuõng nhö trong söï ñoäc ñaùo cuûa mình khi daùm töï nguyeän chaáp nhaän hy sinh vì nhau; vaø ngay caû coäng ñoaøn cuõng ñöôïc môøi goïi ñeå daùm hy sinh moät thöù traät töï neà neáp ñeïp ñeõ naøo ñoù ñeå cho caù nhaân ñöôïc theå hieän troïn veïn aân ñieån rieâng cuûa mình.

Hieán Phaùp soá 20, II noùi :

“Vì Chuùa Thaùnh thaàn cuõng höôõng daãn Hoäi Thaùnh baèng nhöõng taøi naêng vaø nhöõng ñaëc suûng ñaëc bieät, neân caùc beà treân khi haønh söû quyeàn bính, phaûi xem xeùt caån thaän caùc aân hueä rieâng cuûa anh em cuõng nhö thaåm ñònh vaø saét xeáp nhöùng gì ñaõ ñöôïc Chuùa Thaùnh Thaàn khôi leân trong Doøng, tuøy theo thôøi ñaïi vaø nhu caàu ñeå möu ích cho Hoäi Thaùnh. Vì theá caû khi thöïc hieän caùc phaän vuï laãn khi ñöa ra nhöõng saùng kieán, traùch nhieäm töông xöùng cuûa anh em phaûi ñöôïc nhìn nhaän vaø töï do ñöôïc daønh cho anh em trong nhöõng giôùi haïn cuûa coâng ích vaø theo taøi naêng cuûa moãi ngöôøi.”

Keát luaän

Khi moät ñöùa treû soáng lang thang ñaàu ñöôøng xoù chôï, noù ñöôïc soáng moät caùch “töï do”, nhöng noù seõ deã daøng bò laây nhieãm nhöõng thoùi hö taät xaáu. Ngöôøi ta ñöa ñöùa treû veà nhaø, soáng trong nhaø ñeå ñöôïc giaùo duïc, ñeå ñöôïc bieát nhöõng neùt vaên hoùa toát ñeïp cuûa cuoäc soáng; nhöng raát coù theå, trong ngoâi nhaø ñoù, ñöùa treû khoâng coøn töï do. Thay vì nieàm vui ñöôïc soáng trong gia ñình, noù laïi phaûi giöõ leã nghóa moät caùch boù buoäc. Chính ñieàu ñoù laøm cho ñöùa treû muoán boû gia ñình ñeå laïi ñi buïi ñôøi. Coù leõ ngöôøi ta thöôøng chæ giaûi gôõ tình traïng ñöùa treû treân beà maët vaø khoâng ñi roát raùo vaán ñeà. Muoán “giaûi quyeát” vaán ñeà ñöùa treû, chaúng nhöõng caàn ñöa noù veà nhaø, nhöng cuõng caàn cho noù ñöôïc soáng töï do trong moät baàu khi yeâu thöông thöïc söï cuûa moät ñöùa con trong nhaø, chöù khoâng phaûi laø keû noâ leä. Leà luaät nhieàu khi laïi laøm coù cho ngöôøi ta theâm toäi laø nhö theá, neáu khi ngöôøi ta khoâng ñaït ñeán ñöôïc söï töï do Kitoâ giaùo ñích thöïc.

 “Toâi thieát nghó : bao laâu ngöôøi thöøa keá coøn laø thieáu nieân thì khoâng khaùc gì moät noâ leä, maëc duø laø chuû moïi taøi saûn.  Noù phaûi ôû döôùi quyeàn nhöõng ngöôøi giaùm hoä vaø quaûn lyù, cho ñeán khi maõn haïn ngöôøi cha ñaõ ñònh.  Chuùng ta cuõng vaäy, khi coøn laø thieáu nieân, chuùng ta phaûi laøm noâ leä nhöõng yeáu toá cuûa vuõ truï.  Nhöng khi thôøi gian tôùi hoài vieân maõn, Thieân Chuùa ñaõ sai Con mình tôùi, sinh laøm con moät ngöôøi ñaøn baø, vaø soáng döôùi Leà Luaät,  ñeå chuoäc nhöõng ai soáng döôùi Leà Luaät, haàu chuùng ta nhaän ñöôïc ôn laøm nghóa töû.  Ñeå chöùng thöïc anh em laø con caùi, Thieân Chuùa ñaõ sai Thaàn Khí cuûa Con mình ñeán ngöï trong loøng anh em maø keâu leân : "AÙp-ba, Cha ôi !"  Vaäy anh em khoâng coøn phaûi laø noâ leä nöõa, nhöng laø con, maø ñaõ laø con thì cuõng laø ngöôøi thöøa keá, nhôø Thieân Chuùa.” (Gl 4,1-7)

Nguyeãn Troïng Vieãn O.P.