ĐỪNG SỢ

Chuùc möøng

Taân Linh muïc Pheâroâ Laâm Phöôùc Huøng O.P.

ÑÖØNG SÔÏ !

1. “Ñöøng sôï !” hay “khoâng sôï !” ?

Ñieàu nghòch lyù laø khi ta thaàm nhuû “ñöøng sôï !”, ñoù laïi chính laø luùc ta ñang sôï. Keû nhaéc nhuû mình “ñöøng sôï” laø keû nhaän ra söï hieän dieän cuûa moät ñoái töôïng ñaùng sôï, moät ñoái töôïng coù khaû naêng ñe doïa; ñoàng thôøi, keû töï nhuû “ñöøng sôï” cuõng laø keû chaân nhaän söï hieän dieän cuûa noãi sôï ñaõ coù maët trong loøng mình.

Tuy theá, ñaây khoâng phaûi laø ngöôøi chaøo thua söùc maïnh ñang ñe doïa, khoâng bò teâ lieät, cheát dí trong noãi sôï. Khaúng ñònh “ñöøng sôï” töùc laø vaän duïng naêng löïc cuûa mình ñeå choáng laïi noãi sôï.

Ngöôïc laïi, khaúng ñònh “khoâng sôï” töùc laø khoâng nhìn nhaän söï hieän dieän cuûa ñieàu ñang ñe doïa; phuû nhaän söùc maïnh ñe doïa cuûa noù. Keû khoâng sôï laø keû khaúng ñònh thöïc löïc cuûa mình vaø ñaùnh giaù thaáp söùc maïnh ñe doïa; ñaây laø keû daùm coi thöôøng ñoái phöông döïa treân chính söùc löïc cuûa baûn thaân mình. Keû “khoâng sôï”, theo lyù, laø keû can ñaûm hôn ngöôøi “ñöøng sôï” raát nhieàu. Tuy theá, keû “khoâng sôï” thöôøng cuõng laø keû troán traùnh tröôùc söï hieän dieän cuûa ñieàu ñe doïa, keû töï doái loøng mình baèng moät lôùp voû can ñaûm giaû taïo.

Neáu “sôï haõi” laø moät thaùi ñoä tieâu cöïc cuûa con ngöôøi, thì “khoâng sôï”, laø ñoái cöïc cuûa thaùi ñoä sôï haõi, laø thaùi ñoä choái boû thaèng thöøng, döùt khoaùt khoâng nhìn nhaän ñoái töôïng ñe doïa mình. Coøn “ñöøng sôï” laïi chính laø thaùi ñoä trung dung, vöøa nhìn nhaän söùc maïnh ñe doïa, laïi vöøa quyeát taâm choáng laïi söùc maïnh aáy. Ñöùng tröôùc nhöõng thaùch ñoá cuûa cuoâïc ñôøi, vieäc choïn löïa thaùi ñoä caên baûn chaéc chaén seõ aûnh höôûng raát lôùn tôùi keát quaû cuûa cuoäc chieán ñaáu treân ñöôøng ñôøi. Thaät ra, ñaây khoâng phaûi laø keát quaû cuûa moät söï tính toaùn maø moät chuùt sai laàm “chieán thuaät” coù theå ñöa ñeán thaønh coâng hay laøm hoûng caû cuoäc ñôøi. Thaùi ñoä cô baûn aáy chính laø thaùi ñoä cuûa taâm hoàn, cuûa moät choïn löïa caùch theá thöïc hieän ñôøi mình trong suoát cuoäc ñôøi.

2. Cuoäc soáng nhö moái ñe doaï ñaùng sôï

Thaàn thoaïi Hy Laïp keå laïi raèng hai anh em Promeùtheùe vaø EÙpimeùtheùe ñöôïc trao nhieäm vuï phaân phaùt cho moãi loaøi moät cô naêng, moät taøi naêng ñeå coù theå töï baûo veä mình tröôùc caùc sinh vaät khaùc. Nhöng vì ñaõng trí EÙpimeùtheùe phaân phaùt heát caùc moùn quaø aáy. Ñeán löôït con ngöôøi, EÙpimeùtheùe khoâng coøn ñieàu gì ñeå trang bò giuùp con ngöôøi coù theå töï baûo veä chính mình. Ñoù laø caùch dieãn taû tính caùch yeáu ñuoái cuûa con ngöôøi tröôùc theá giôùi. Quaû thaät con ngöôøi quaù moûng doøn, quaù tinh teá, quaù phöùc taïp, tröôùc nhöõng bieán ñoäng vaø ñe doïa cuûa theá giôùi chung quanh. Nhaát laø, haønh trình laøm ngöôøi khoâng phaûi chæ laø phaùt trieån nhöõng yeáu toá coù saün trong baûn naêng, nhöng laø ñoùn nhaän nhöõng giaù trò nhaân vaên cuûa chung nhaân loaïi, vaø töø ñoù saùng taïo neân neùt ñoäc ñaùo cuûa rieâng mình. Con ngöôøi khoâng ñöông nhieân thaønh töïu cuoäc ñôøi khi ñöôïc sinh ra laøm ngöôøi, nhöng phaûi trôû neân ngöôøi. Haønh trình trôû neân chính mình laø moät haønh trình gian khoù, traûi qua suoát caû cuoäc ñôøi, haønh trình ñoù quaû thaät laø “vi nhaân nan”, quaû thaät laøm ngöôøi khoù laém !

Sinh ra tröôùc cuoäc ñôøi vôùi moät khaû naêng moûng doøn nhö theá, vôùi moät baûn chaát chöa hoaøn thaønh nhö theá, con ngöôøi mang laáy noãi sôï nhö moät taâm tình bình thöôøng vaø phoå bieán. Vì sôï haõi thieân nhieân, con ngöôøi phaûi gia taêng chieám höõu nhaèm “tieâu dieät tính caùch xa laï” cuûa thieân nhieân; vì sôï haõi ngöôøi khaùc, con ngöôøi phaûi phoøng veä, phaûi ñeo maët naï, phaûi giaû hình, phaûi söøng soä vôùi ngöôøi khaùc; vì sôï chính mình, neân con ngöôøi xao xuyeán vì söï thaønh baïi cuûa baûn thaân, con ngöôøi thöôøng hay doái loøng, hay baøo chöõa cho baûn thaân mình.

Hôn nöõa, khi taát caû nhöõng baáp beânh, ñe doïa cuûa cuoäc soáng ñöôïc nhìn trong möùc ñoä toân giaùo, ñöôïc gaùn cho theá löïc thaàn linh, thì caùc noãi ñe doïa aáy laïi ñöôïc maëc laáy tính caùch thaàn thieâng; vaø con ngöôøi, cuõng raát bình thöôøng, sôï haõi Thöôïng Ñeá. Noãi sôï naøy chaúng nhöõng goàm toùm moïi noãi sôï khaùc, nhöng noù coøn ñöôïc môû roäng tôùi moïi laõnh vöïc, keùo daøi ñeán taän “theá giôùi beân kia”, vaø trôû thaønh noãi sôï caên baûn cuûa phaän ngöôøi. Noãi sôï Thöôïng Ñeá thöïc söï laø noãi sôï gheâ gôùm nhaát, khuûng khieáp nhaát ñoái vôùi con ngöôøi.

Tröôùc moät thaùch ñoá nhö theá, con ngöôøi sôï haõi thöôøng rôi vaøo nhöõng caùch thöùc soáng leäch laïc, phaù huûy phaåm chaát nhaân sinh: lo laéng chieám höõu theâm coâng ñöùc; luoàn laùch, traùnh neù nhöõng ñoøi hoûi cuûa toân giaùo; thaùi ñoä giaû hình vôùi ngöôøi khaùc vaø töï löøa doái ñoái vôùi chính mình ñeå traùnh noãi xao xuyeán saâu xa veà phaän ngöôøi. Maët khaùc, caùch thöùc khaúng ñònh “khoâng sôï” nhö moät phaûn öùng ngöôïc laïi cuõng chaúng hôn gì, vì noù chæ laø moät caùch troán traùnh vaán ñeà. Chaúng haïn, nhieàu toân giaùo vaãn trình baøy khuoân maët cuûa Thöôïng Ñeá nhö moät “keû ñe doaï” khieán cho ngöôøi tín höõu soáng trong lo aâu, sôï seät; vaø chính ñieàu naøy laïi laø nguoàn goác saâu xa cuûa thaùi ñoä voâ thaàn.

“Tín höõu coù theå chòu phaàn traùch nhieäm khoâng phaûi laø nhoû trong vieäc khai sinh voâ thaàn, hoaëc bôûi xao laõng vieäc giaùo duïc ñöùc Tin, hoaëc trình baøy sai laïc veà giaùo lyù, hoaëc do nhöõng thieáu soùt trong ñôøi soáng toân giaùo, luaân lyù vaø xaõ hoäi. Phaûi noùi raèng hoï che giaáu hôn laø baøy toû boä maët ñích thöïc cuûa Thieân Chuùa vaø toân giaùo” [Vatican II, MV 19c]

3. Ñieàu ñaùng sôï trôû neân khoâng ñaùng sôï

Con ngöôøi, vôùi baûn chaát yeáu ñuoái vaø luoân sôï haõi, thöôøng choïn theá ñöùng töø caùi toâi cuûa mình, caùi toâi ñoái dieän vaø ñoái ñaàu vôùi taát caû nhöõng theá löïc beân ngoaøi, goàm caû nhöõng ñe doïa cuûa cuoäc ñôøi laãn Thöôïng Ñeá; caùch choïn löïa naøy bieán nhöõng ñe doïa cuûa cuoäc ñôøi trôû thaønh tuyeät ñoái vì coù Thöôïng Ñeá ñöùng ñaèng sau; ñoàng thôøi caùch choïn löïa naøy cuõng laøm cho hình aûnh Thöôïng Ñeá trôû thaønh ñaùng sôï vôùi bao nhieâu hình phaït gheâ gôùm. Chính vì leõ ñoù, chuùng ta gaëp thaáy raûi raùc nhieàu nôi nhöõng tö töôûng choáng ñoái Thöôïng Ñeá vaø thaàn linh, hoaëc nhöõng noã löïc choáng laïi thieân nhieân nhö moät söï thaùch thöùc ñoái vôùi Thöôïng Ñeá : Promeùtheùe aên caép löûa trôøi mang xuoáng cho con ngöôøi; con coùc, töôïng tröng cho söùc lao ñoäng cuûa con ngöôøi, laø caäu OÂng Trôøi, Treû Taïo Hoùa ñaønh hanh, gaùi maù hoàng quen thoùi ñaùnh ghen…

Trong khi ñoù, Chuùa Gieâsu laïi giuùp chuùng ta phaân bieät, vaø phaân taùch, nhöõng loaïi ñoái töôïng ñaùng sôï cuûa con ngöôøi. Ñoái vôùi nhöõng theá löïc ñe doïa cuûa traàn gian hay cuûa con ngöôøi, Chuùa khuyeân baûo chuùng ta :

"Vaäy anh em ñöøng sôï ngöôøi ta [. . .…]. Anh em ñöøng sôï nhöõng keû gieát thaân xaùc maø khoâng gieát ñöôïc linh hoàn" [Xc. Mt 10, 26.28].

Chuùa Gieâsu khoâng choái söùc maïnh ñaùng sôï cuûa nhöõng theá löïc traàn gian, vì chuùng coù theå gieát cheát con ngöôøi; nhöng Ngaøi cho thaáy vaän maïng con ngöôøi khoâng phaûi chæ laø maïng soáng traàn gian, phaåm giaù con ngöôøi cao hôn chính maïng soáng cuûa theå xaùc nhieàu; vaø phaåm giaù ñoù, nhöõng theá löïc traàn gian khoâng theå naøo phaù huûy ñöôïc baèng söùc maïnh cuûa chuùng. Chính töø vò theá nhö vaäy, con ngöôøi coù theå ñoái dieän moät caùch hieân ngang vôùi nhöõng theá löïc traàn gian, vôùi nhöõng ñe doïa theå xaùc, vôùi chính caùi cheát.

4. Thieân Chuùa ñöùng veà phía con ngöôøi

Thay vì maäp môø sôï haõi tröôùc Thöôïng Ñeá cuõng nhö nhöõng theá löïc traàn gian, Ñöùc Gieâsu naâng taàm nhìn cuûa ngöôøi moân ñeä leân ñeán nguoàn coäi cuûa phaåm giaù con ngöôøi : ñoái dieän tröôùc Thieân Chuùa. Quaû thaät, khaùc vôùi moïi theá löïc traàn gian, vò theá cuûa Thieân Chuùa vöôït quaù phaåm giaù con ngöôøi vaø Ngaøi, theo lyù, coù theå trôû neân moái ñe doïa ñoái vôùi toaøn dieän vaän maïng con ngöôøi. Chuùa Gieâsu xaùc ñònh ñieàu naøy ñeå “giaønh laïi” quyeàn Chuû teå cuûa Thieân Chuùa treân con ngöôøi.

“Ñuùng hôn, anh em haõy sôï Ñaáng coù theå tieâu dieät caû hoàn laãn xaùc” [Mt 10,28]

Thaät söï con ngöôøi cuûa nieàm tin, ñaàu ñoäi Trôøi, chæ thôø phöôïng moät mình Thieân Chuùa vì hoï xaùc nhaän raèng chæ moät mình Ngaøi môùi coù quyeàn treân vaän maïng con ngöôøi.

Tuy nhieân, Thieân Chuùa laø Chuû teå moïi söï, ôû ñaây, laïi khoâng phaûi laø Ñaáng giaønh quyeàn ñeå ñe doïa; Ngaøi xaùc ñònh quyeàn theá cuûa Thieân Chuùa, tröôùc tieân, ñeå naâng phaåm giaù con ngöôøi leân cao, moät phaåm giaù ñöôïc chính Thieân Chuùa traân troïng :

“Hai con chim seû chæ baùn ñöôïc moät xu phaûi khoâng ? Theá maø, khoâng moät con naøo rôi xuoáng ñaát ngoaøi yù cuûa Cha anh em. Thì ñoái vôùi anh em cuõng vaäy, ngay toùc treân ñaàu anh em Ngöôøi cuõng ñeám caû roài” [Mt 10, 29-30].

Roài nhôø vò theá ñöôïc Thieân Chuùa traân troïng, con ngöôøi ñöôïc giaûi thoaùt khoûi noãi sôï : “Vaäy anh em ñöøng sôï, anh em coøn quyù giaù hôn muoân vaøn chim seû” [Mt 10, 31].

Nhö theá, ta hieåu ñöôïc Tin Möøng cuûa Ñöùc Gieâsu, Tin Möøng veà vò theá cao caû cuûa con ngöôøi tröôùc moïi theá löïc khaùc, Tin Möøng veà söï giaûi thoaùt con ngöôøi khoûi noãi sôï chöù khoâng phaûi giai taèng theâm noãi sôï, Tin Möøng vì Thieân Chuùa ñöùng veà phía con ngöôøi, Ngaøi giuùp con ngöôøi “traû nôï ñôøi”, chöù khoâng phaûi laø moät oâng chuû nôï laøm naëng neà theâm gaùnh naëng nhaân sinh; vaø chuùng ta coù theå vui möøng thöïc söï vì ñænh cao cuûa ôn cöùu ñoä ñöôïc theå hieän trong tình yeâu, yeáu toá giuùp chuùng ta coù theå vöôït treân söï sôï haõi thöôøng tình.

“Trong tình yeâu khoâng coù sôï haõi, traùi laïi tình yeâu hoaøn haûo loaïi ñtröø sôï haõi, vì sôï haõi gaén lieàn vôùi hình phaït vaø ai sôï haõi thì khoâng ñaït tôùi tình yeâu hoaøn haûo” [1 Ga 4, 18]

Keát

Ñôøi soáng ñöùc tin khoâng phaûi chæ laø moät vaøi sinh hoaït, moät soá neà neáp bò ñoøi buoäc töø beân ngoaøi, nhöng laø moät ñoäng löïc, moät söùc soáng laøm cho con ngöôøi ñöôïc soáng doài daøo phong phuù. Loái soáng baùm vaøo luaät leä khaêng khaêng baûo veä Thieân Chuùa cuûa nhöng ngöôøi bieät phaùi chính laø heä quaû moät moät tinh thaàn noâ leä ñoái vôùi Thieân Chuùa; loái soáng aáy coù nguy cô ñaùnh maát phaåm chaát cuoäc soáng ñôøi ngöôøi.

Vôùi tình yeâu, tình yeâu cuûa chính Thieân Chuùa daønh cho con ngöôøi, thaùi ñoä kính sôï, hay kính troïng Thieân Chuùa phaûi thaät söï laø moät nhaân ñöùc, nghóa laø khoâng bao giôø ñöôïc bieán thaønh nhöõng neát xaáu nhö khuùm nuùm, tính toaùn, luoàn cuùi, sôï seät.... Quaû thaät, trong Giaùo Hoäi, ta coù theå thaáy vaãn coøn ñaày daãy nhöõng moái töông quan "noâ leä" laøm cho nhaân caùch ngöôøi tín höõu trôû neân duùm doù; thöù töông quan khoâng laøm cho con ngöôøi ñöôïc soáng baùt ngaùt, töï do trong baàu trôøi yeâu thöông.

Nguyeãn Troïng Vieãn O.P.