HƯỚNG ĐI CỦA TÌNH YÊU

 

Höôùng ñi cuûa tình yeâu

Tình yeâu laø nhu caàu caên baûn cuûa ñôøi soáng con ngöôøi. Nhöng con ngöôøi cuõng khoâng xöùng taàm vôùi tình yeâu. Do vaäy, ngöôøi ta ai cuõng khaùt voïng ñöôïc soáng trong tình yeâu, nhöng laïi khoâng coù maáy ngöôøi bieát yeâu thöïc söï, daùm yeâu thöïc söï, ñi troïn con ñöôøng yeâu thöông thöïc söï cuûa ñôøi mình. Maët khaùc, vì khoâng xöùng taàm vôùi tình yeâu, neân con ngöôøi thöôøng tìm nhieàu caùch neù traùnh ñeå töø choái tình yeâu chaân chính, ñeå bieán tình yeâu thaønh moät thöù tình caûm noåi troâi theo thôøi cuoäc, ñeå chæ bieát yeâu nhö moät keû ñoøi hoûi ngöôøi khaùc, nhö moät söï höôûng thuï cho baûn thaân mình. . .

Tình yeâu laø baûn chaát cuûa Thieân Chuùa, vaø chæ coù Chuùa môùi thaät söï theå hieän ñöôïc moät thöù tình yeâu chaân chính. Con ngöôøi ñöôïc saùng taïo neân gioáng hình aûnh Thieân Chuùa, neân con ngöôøi cuõng khao khaùt yeâu thöông, nhöng con ngöôøi laïi khoâng phaûi laø Thieân Chuùa, neân con ngöôøi thöôøng taäp teãnh ñi vaøo neûo ñöôøng yeâu thöông moät caùch queø quaët. Chuùng ta thöøông nghe noùi nhöõng nhaän ñònh theo kieåu nhö “hoân nhaân gieát cheát tình yeâu”,. . . ñoù laø moät thöù taàm thöôøng hoaù hoaëc laø moät thöù thích öùng tình yeâu theo thaân phaän noåi troâi cuûa phaän ngöôøi.

Baùo Thanh Nieân, soá thöù Baåy 10-3-2007 vöøa qua coù thuaät laïi moät vai dieãn ñeå ñôøi cuûa ngheä só Leâ Vuõ Caàu, vai dieãn “anh Naêm” trong phim “OÂâng Caù Hoâ”. Truyeän phim keå veà moät ngöôøi ngö daân yeâu moät coâ ñaøo trong moät gaùnh haùt caûi löông. Vì tình yeâu aáy, anh Naêm Caù Hoâ lao vaøo vieäc saên baét caù hoâ ñeå giuùp ñôõ ngöôøi yeâu trong nhieàu hoaøn caûnh khoù khaên, giuùp cho coâ ñaøo ñöôïc thaêng tieán, leân thaønh phoá ñeå vaøo nhöõng saân khaáu lôùn. Nhöng cuõng vì con ñöôøng thaêng tieán aáy cuûa coâ ñaøo, anh Naêm Caù Hoâ ñaùnh maát ngöôøi yeâu. Ñaõ vaäy, anh Naêm Caù Hoâ khoâng heà giaän ngöôøi yeâu maø coøn lo laéng cho ngöôøi yeâu vì sôï coâ phaûi long ñong treân bieån ñôøi phöùc taïp. . . Tình yeâu chæ cho ñi chöù khoâng ñoøi nhaän laïi . . . Nhöõng hình aûnh ngheä thuaät aáy phaùc hoïa laïi ñöôïc moät khuoân maët chaân chính cuûa tình yeâu; choáng laïi nhöõng thöù tình yeâu giaû, tình yeâu nöûa vôøi, tình yeâu bieán chaát, tình yeâu kieåu ích kyû . . . Nhöõng thöù tình yeâu giaû nhö theá nhö theá ñaõ “vu khoáng” tình yeâu chaân chính, vaø trôû thaønh nhö nguyeân nhaân cuûa moät soá toäi aùc taøy ñình : vì yeâu neân gieát ngöôøi yeâu, vì yeâu neân phaûi baát trung vôùi vôï, voâ traùch nhieäm vôùi con . . .

            Ñeå goùp phaàn “minh oan” cho tình yeâu, xin thöû moâ taû nhöõng caáp baäc cuûa tình yeâu chaân chính :

1. Yeâu nhau vì nhöõng ñieàu toát ñeïp cuûa tha nhaân

Ñaây chæ laø böôùc khôûi ñaàu thöôøng tình cuûa tình yeâu. Nghóa laø khi ta ñeán vôùi ngöôøi khaùc, moät ngöôøi coøn xa laï vôùi ta, chöa coù moái lieân heä naøo khaùc vôùi ta, thì bình thöôøng, nhòp caàu noái keát hai ñaàu xa laï aáy chính laø nhöõng neùt tích cöïc cuûa nhau : neùt ñeïp, taøi naêng, duyeân daùng, söï chaân thaät, loøng toát . .  theo kieåu “trai taøi gaùi saéc”. ÔÛ möùc ñoä naøy, ngöôøi ta thöôøng bò ngöôøi khaùc cuoán huùt khoâng phaûi do chính baûn thaân cuûa ngöôøi khaùc nhö do moät vaøi ñieàu tích cöïc naøo ñoù. Yeáu toá khôi maøo cho böôùc khôûi ñaàu cuûa tình yeâu chính laø nhöõng giaù trò tích cöïc cuûa nhau. Bình thöôøng nhöõng ngoä nhaän veà tình yeâu laø do ngöôøi ta “quan nieäm” tình yeâu chæ ôû möùc ñoä khôûi ñaøu “hôïp lyù”naøy maø thoâi. Theá nhöng tình yeâu laïi thöôøng coù nhöõng ñieàu khoâng hieåu ñöôïc, “phi lyù”, nhöng laïi bieåu loä moät loøng quaûng ñaïi haøo phoùng hôn nhieàu.

Tình yeâu kieåu öa thích ñieà toâet ñeïp nhö theá, töï noù, khoâng theå vöõng beàn ñöôïc, vì con ngöôøi khoâng theå ôû maõi treân ñænh cao; taøi naêng coù luùc seõ cuøn nhuït, saéc ñeïp coù luùc seõ phai taøn, ngay ca ñöùc ñoä cuõng coù luùc bò rôi ruïng, hoaëc vì doøng thôøi gian, hoaëc vì “moät phuùt lôõ daïi”. Moäät caùch naøo ñoù, ôû caáp ñoä naøy, tình yeâu vaãn coøn ñöôïc dieãn tieán theo nguyeân taéc “thuaän mua vöøa baùn”, hay “tieàn trao chaùo muùc”; bôûi vì muoán ñöôïc yeâu, ngöôøi ta phaûi coù moät hoaëc nhieàu “taøi saûn” ñeå coù theå “mua” ñöôïc tình yeâu cuûa ngöôøi khaùc : saéc ñeïp, taøi naêng hay ñöùc tính. . . Vaø khi maø phaàn “taøi saûn” aáy bò “phaù saûn”, thì ngöôøi ta cuõng ñaùnh maát caû tình yeâu. Ñoù laø moät thöù tình yeâu ñoøi hoûi nôi ngöôøi mình yeâu, tình yeâu ñaët ñieàu kieän tieân quyeát cho ngöôøi mình yeâu. Tình yeâu nhö theá ñaët yeáu toá quyeát ñònh cho cuoäc tình nôi ngöôøi mình yeâu, tình yeâu aáy ñoøi hoûi ngöôøi khaùc vaø neáu ngöôøi khaùc khoâng ñaùp öùng ñöôïc thì mình cuõng saün saøng ñoå toäi cho ngöôøi khaùc. ÔÛ nguoàn coäi saâu xa cuûa tình yeâu loaïi naøy laø moät nguyeân lyù coâng baèng, cho duø laø caùch tính toaùn coâng baèng theá naøo ñi nöõa. Nguyeân lyù coâng baèng chöa theå thöïc hieän ñöôïc loøng khao khaùt hieäp thoâng, loøng khao khaùt coâng hieán, khao khaùt cho ñi cuûa taâm hoàn ngöôøi bieát yeâu.

2. Yeâu laø daùm lieân ñôùi traùch nhieäm vôùi tha nhaân caû trong caùi toát vaø trong caùi xaáu cuûa tha nhaân

Khi ñaõ ñi vaøo cuoäc gaëp gôõ, chia seû haønh trình cuoäc ñôøi vôùi nhau, ngöôøi ta ñöôïc môøi goïi ñeå tieán saâu hôn, cao hôn vaøo cuoäc tình vôùi ngöôøi khaùc baèng thaùi ñoä lieân luïy cuoäc ñôøi vôùi ngöôøi mình yeâu. Ñoù laø keát quaû cuûa moät thöïc taïi laø mình thuoäc veà ngöôøi khaùc nhieàu hôn vaø ngöôøi khaùc cuõng thuoäc veà mình nhieàu hôn. Bình thöôøng, “lòch söû” chính laø moâi tröôøng ñeå ngöôøi ta ñan keát nhöõng chuyeän ñôøi thöôøng, nhöõng kyû nieäm vui buoàn vôùi nhau, ñeå roài daàn daàn nhaän ra mình thuoäc veà nhau nhieàu hôn. Gaén boù vôùi nhau treân böôùc ñöôøng ñôøi, ñoù laø quaù trình thuoäc veà nhau cuûa con ngöôøi, vaø ñoù cuõng laø quaù trình, theo caùch thöùc bình thöôøng cuûa con ngöôøi, ñeå ñi saâu vaøo tình yeâu. Ngoaøi caùch thöùc bình thöôøng aáy, chæ coù ñöùc Tin môùi coù theå gíup ngöôøi ta ñoùn nhaän con ngöôûi ñoùn nhaän ngöôøi khaùc nhö “thuoäc veà mình”. Nieàm xaùc tín veà moät ngöôøi Cha Treân Troøi laø cha chung giuùp ngöôøi ta môû saün caùnh cöûa cuûa taám loøng ñeå ñoùn nhaän vaø ñoái xöû vôùi nhau nhu laø anh chò em moät nhaø…

Böôùc vaøo haønh trình naøy, nhöõng haáp daãn cuûa caùi hay caùi ñeïp bôùt daàn ñeå “chìm vaøo” moät neàn taûng saâu xa hôn, ñoù laø “tình caûm” thuoäc veà nhau. Thuoäc veà nhau ñoù laø “chìa khoùa” cuûa tình yeâu chaân chính chöù khoâng phaûi laø neùt ñeïp hay söï toát ñeïp cuûa nhau. Trong möùc ñoä naøy, ngöôøi ta khoâng laáy thaùi ñoä ñoøi hoûi nôi tha nhaân laø ñieàu caên baûn, maëc duø vaãn luoân mong ngöôøi mình yeâu ñöôïc toát hôn, hay hôn, ñeïp hôn; nhöng ñoù laø söï mong öôùc ñieàu toát cho ngöôøi mình yeâu vì chính ngöôøi ñoù chöù khoâng phaûi vì chính mình, khoâng phaûi ñeå thoaû maõn moät caùi toâi phìn lôùn vì ñöôïc chôi, ñöôïc keát baïn, ñöôïc sôû höõu moät con ngöôøi toát ñeïp. Trong möùc ñoä naøy, ngöôøi ta boäc loä, dieãn taû tình yeâu chaân chính khi daùm lieân ñôùi vaø lieân luïy vôùi ngöôøi mình yeâu caû trong caùi toát vaø caùi xaáu. Khi ñoù, ngöôøi ta ñöa baûn thaân mình vaøo cuoäc chöù khoâng phaûi chæ ñoøi hoûi ngöôøi mình yeâu thöông phaûi theá naøy theá khaùc. ÔÛ ñaây, nguyeân lyù chi phoái tình yeâu khoâng phaûi laø “thuaän mua vöøa baùn”, maø laø “ñoàng hoäi ñoàng thuyeàn”.

3. Yeâu laø daùm hy sinh maïng soáng cuûa mình cho tha nhaân.

Moät khi nhaän ra nhau nhö laø ngöôøi “thuoäc veà mình”, tieán  trình chaân chính aáy cuûa tình yeâu seõ coøn môøi goïi con ngöôøi thaêng tieán ñeán moät möùc ñoä cao hôn nöõa, ñoù laø möùc ñoä trao taëng baûn thaân cuûa mình cho ngöôøi yeâu. Nôi ñaây, ngöôøi ta khoâng coøn chæ thaáy ñieàu hay ñieàu toát, nhöng vöôn tôùi tôùi chính baûn thaân cuûa tha nhaân. Yeâu thöông chính baûn thaân cuûa ngöôøi khaùc laø moät thöù tình yeâu voâ ñieàu kieän, loaïi tröø taát caû nhöõng ñieàu kieän ít nhieàu mang tính caùch “söï vaät”, ñeå vöôn tôùi möùc ñoä ngoâi vò.

Nôi ñaây, chuùng ta ñöôïc môøi goïi ñeå ñaït ñeán nhöõng nguyeân taéc cô baûn cuûa Kitoâ giaùo : con ngöôøi coù moät phaåm giaù tuyeät ñoái; baûn thaân con ngöôøi coù cöùu caùnh nôi chính mình, nghóa laø khoâng phaûi laø phöông tieän maø cuõng khoâng phaûi laø moät muïc ñích tuøy phuï naøo. Cöùu caùnh laø muïc ñích cuoái cuøng, coù khaû naêng mang laïi yù nghóa caên baûn, nhôø moät giaù trò caên baûn töï nôi baûn chaát cuûa phaåm giaù con ngöôøi. Con ngöôøi coù cöùu caùnh nôi baûn thaân mình, neân khoâng theå bieán con ngöôøi thaønh phöông tieän cho baát cöù moät muïc ñích naøo khaùc, ngay caû cho Chuùa. Con ngöôøi caàn ñöôïc hoaøn thaønh cuoäc ñôøi mình chöù khoâng phaûi laø ñöôïc döïng neân nhö moät “phoù saûn” cho ai khaùc hay cho ñieàu gì khaùc. Chính treân neàn taûng phaåm giaù tuyeät ñoái cuûa con ngöôøi nhö theá maø con ngöôøi chæ coù theå hoaøn thaønh cuoäc ñôøi mình khi töï do, töï nguyeän hy sinh baûn thaân mình cho ngöôøi khaùc.

“Con ngöôøi, taïo vaät duy nhaát ôû traàn gian ñöôïc Thieân Chuùa döïng neân vì chính hoï, chæ coù theå gaëp laïi chính baûn thaân mình nhôø thaønh thaät hieán daâng” (Vatican II, MV 24)

Do ñoù, ñoùn nhaän moät ngoâi vò laø ñoùn nhaän moät tuyeät ñoái maø khoâng gì, khoâng söï vaät naøo coù theå thay theá vaø cuõng khoâng moät thöù “taøi saûn” naøo coù theå ñoåi chaùc caùch “coâng baèng”. Ngoâi vò, cuûa con ngöôøi, cuûa caùc thieân thaàn vaø cuûa Chuùa, laø moät tuyeät ñoái.

Ngoâi vò con ngöôøi laø moät phaåm giaù maø khoâng coù caùch naøo chieám höõu ñöôïc, nhöng chæ coù theå “coù ñöôïc” khi ñöôïc töï do trao taëng. Ñoái vôùi ngoâi vò, ta khoâng theå töï haøo coù theå khuaát phuïc baèng söùc maïnh hay kieán thöùc, khoâng theå chinh phuïc baèng taøi naêng hay ñöùc ñoä, khoâng theå quyeán ruõ baèng veû ñeïp hay söï mua chuoäc… bôûi vì khi ñoù, caùi maø ta chieám höõu ñöïôc khoâng coøn laø ngoâi vò nöõa maø chæ coøn laø caùi xaùc, hoaëc laø moät thöù chaân lyù cuûa lyù trí voâ ngaõ. Do ñoù, möùc ñoä ñoùn tieáp moät ngoâi vò laø möùc ñoä ñoùn nhaän trong loøng tri aân; bôûi vì ñoù laø ñoùn nhaän moät quaø taëng tuyeät ñoái.

Nhö theá, trao taëng chính ngoâi vò cuûa mình chæ coù theå laø trao taëng trao tình yeâu, vaø ñoù laø trao taëng chính baûn thaân cuûa mình cho ngöôøi mình yeâu thöông. Tình yeâu chaân chính höôùng tôùi möùc ñoä tình yeâu cuûa Thieân Chuùa, môøi goïi con ngöôøi trao taëng chính baûn thaân mình cho ngöôøi mình yeâu.

“Khoâng coù tình thöông naøo cao caû hôn tình thöông cuûa ngöôøi ñaõ hy sinh tính maïng vì baïn höõu cuûa mình.” (Ga 15,13)

Nôi ñaây, ngöôøi ta khoäng coøn ñoøi hoûi moät ñieàu kieän tieân quyeát naøo nôi ngöôøi mình yeâu nöõa, nhöng caûm thaáy moät ñoøi hoûi töø chính baûn thaân mình ñeå coáng hieán moät caùch troïn veïn; ngöôøi ta khoâng coøn soáng theo thaùi ñoä vui höôûng, maø laø coâng hieán. Nguyeân lyù saâu xa cuûa tình yeâu naøy laø khaû naêng taëng khoâng vaø trao taëng troïn veïn, trao taëng ñeán möùc ñoä cho ñi chính baûn thaân cuûa mình ñeå ngöôøi mình yeâu ñöôïc soáng vaø ñöôïc soáng doài daøo. Nguyeân taéc vaän haønh cuûa möùc ñoä naøy chæ coù theå laø “töï nguyeän trao taëng” vaø ñaùp traû thaät loøng baèng taâm tình tri aân.

Keát

Moät maët, chuùng ta nhaän thaáy tieán trình yeâu thöông noùi treân nhö moät khaùt voïng sieâu vieät cuûa con ngöôøi, tieán trình aáy höôùng con ngöôøi ñeán voùc daùng tình yeâu cuûa Thieân Chuùa. Neùt ñaëc tröng cuûa Taân Öôùc khoâng phaûi laø “Meán Chuùa yeâu ngöôøi”, vì ñoù môùi chæ laø möùc ñoä cuûa Cöïu Öôùc. Trong khi ñoù Ñöùc Gieâsu môøi goïi caùc moân ñeä yeâu thöông nhö chính Ngaøi ñaõ yeâu thöông, vaø yeâu thöông nhö chính Chuùa Gieâsu yeâu thöông nghóa laø “hy sinh maïng soáng vì baïn höõu” :  :

“Ñaây laø ñieàu raên cuûa Thaày : anh em haõy yeâu thöông nhau nhö Thaày ñaõ yeâu thöông anh em. Khoâng coù tình thöông naøo cao caû hôn tình thöông cuûa ngöôøi ñaõ hy sinh tính maïng vì baïn höõu cuûa mình. Anh em laø baïn höõu cuûa Thaày, neáu anh em thöïc hieän nhöõng ñieàu Thaày truyeàn daïy. Thaày khoâng coøn goïi anh em laø toâi tôù nöõa, vì toâi tôù khoâng bieát vieäc chuû laøm. Nhöng Thaày goïi anh em laø baïn höõu, vì taát caû nhöõng gì Thaày nghe ñöôïc nôi Cha Thaày, Thaày ñaõ cho anh em bieát”. (Ga 15,12-15)

            Maët khaùc chuùng ta cuõng nhaän ra voùc daùng tình yeâu nhö theá ñaõ ñöôïc “phaùc hoaï” trong baûn chaát cuûa con ngöôøi. Chuùng ta nhaän thaáy, chaúng haïn, tieán trình cuûa tình yeâu nhö theá theå hieän khaù roõ trong tình yeâu cuûa ñoâi tình nhaân- tình yeâu trong thôøi gian ñaàu cuûa hoân nhaân- vaø thöù tình yeâu cuûa vôï choàng khi ñaõ chín muøi trong tình nghóa gia ñình vaø vôùi con caùi. Tieán trình aáy, trong raát nhieàu gia ñình, ñaõ boäc loä ñöôøng neùt nhö haït luùa thoái ñi ñeå naåy sinh nhieàu boâng haït khaùc :

“Thaät, Thaày baûo thaät anh em, neáu haït luùa gieo vaøo loøng ñaát maø khoâng cheát ñi, thì noù vaãn trô troïi moät mình ; coøn neáu cheát ñi, noù môùi sinh ñöôïc nhieàu haït khaùc”. (Ga 12,24).

           

                                                                                    Nguyeãn Troïng Vieãn O.P.