TRAO BAN TÌNH NGƯỜI CHO NHAU

Meï Truyeàn Tin

Trao ban tình ngöôøi cho nhau

1. Qui luaät “Thuaän mua vöøa baùn”

        Con ngöôøi caàn caùi aên ñeå soáng, caàn aùo maëc ñeå che thaân, caàn coù danh voïng ñeå ngaång maët leân vôùi ñôøi, caàn taøi naêng ñeå ñua tranh cuøng ngöôøi khaùc, caàn bao nhieâu ñieàu ñeå coù theå hoøa nhaäp vaøo cuoäc soáng xaõ hoäi chung quanh mình. Con ngöôøi coù bieát bao nhieâu nhu caàu, nhöõng nhu caàu caên baûn cuõng nhö nhöõng nhu caàu do hoaøn caûnh xaõ hoäi taïo neân; vaø ñeå thoaû maõn ñöôïc nhöõng nhu caàu aáy, con ngöôøi phaûi noã löïc, phaûi “ñoå moà hoâi”, ñoâi khi phaûi ñoåi laáy baèng caùi giaù laø caû cuoäc ñôøi. Ñoù laø chöa keå ñeán nhöõng ngöôøi, duø ñaõ phaán ñaáu baèng taát caû voán lieáng cuûa mình vaãn chaúng theå thoaû maõn ñöôïc nhöõng nhu caàu caên baûn cuûa baûn thaân mình.

        Cuoäc ñôøi nhö moät phieân “chôï lôùn”, thöù gì cuõng coù theå coù ñöôïc, mieãn laø ta coù caùi gì ñeå ñoåi laáy noù; danh tieáng ñoøi phaûi coù thöïc taøi; chöùc töôùc ñoøi phaûi uy theá; söï kính troïng ñoøi phaûi coù ñaïo ñöùc; thaäm chí tình thaân baïn beø cuõng caàn phaûi chôi ñeïp . . .  vaø cuoäc mua baùn traû vay aáy coù qui luaät coâng baèng cuûa noù : “thuaän mua vöøa baùn”; nhöõng moùn haøng caøng quí hieám, caøng thôøi thöôïng thì caøng ñoøi traû giaù ñaét. Qui luaät aáy haàu nhö lieân quan ñeán taát caû moïi söï, ñoøi buoäc taát caû moïi ngöôøi, nhaát laø trong khoâng khí kinh teá thò tröôøng hieän nay; vaø qui luaät aáy chi phoái nghieâm ngaët, khaét khe trong moïi tình huoáng cuoäc ñôøi. Nhöõng ngöôøi “kinh doanh” theo kieåu “aên soåi ôû thì”, laøm aên chuïp giaät, aên gian vôùi cuoäc ñôøi, thì roài cuõng coù luùc laïi phaûi “traû giaù ñaét”. Nhieàu khi ngay caû phaåm giaù caên baûn cuûa moät con ngöôøi, phaåm giaù laøm ngöôøi nhö moät giaù trò baát khaû mua baùn hay ñoåi chaùc, thì cuõng bò buoân baùn ñoå ñoàng cuøng vôùi nhöõng thöù haøng hoaù phuï thuoäc khaùc; hoaëc teä hôn nöõa, phaåm giaù con ngöôøi coù luùc bò haï giaù khoâng baèng moät boä caùnh sang troïng.

2. Qui luaät khaéc nghieät

        Qui luaät aáy coù veû nhö laø leõ bình thöôøng cuûa cuoäc soáng vaø ngöôøi ta ñöông nhieân chaáp nhaän noù nhö moät thöù coâng baèng cuûa cuoäc ñôøi. Theá nhöng, thaät ra qui luaät “coâng baèng” aáy khoâng khoûi taïo neân moät cuoäc thanh loïc, loaïi tröø nhöõng ngöôøi khoâng coù ñuû “tieàn”, khoâng coù caùi gì ñeå ñoåi laáy nhöng nhu caàu caên baûn cuûa ñôøi mình. Qui luaät aáy saøng loïc vaø xeáp haïng con ngöôøi, nhöõng ngöôøi giaàu vaø nhöõng ngöôøi ngheøo, nhöõng ngöôøi gioûi vaø nhöõng ngöôøi doát, nhöõng ngöôøi sang vaø nhöõng ngöôøi heøn, nhöng ngöôøi coù duyeân vaø nhöõng keû voâ duyeân . . . Caùi “giaàu coù” vaø caùi “tuùng thieáu” aáy chaúng nhöõng laø heä quaû ñöông nhieân cuûa luaät nhaân quaû do chính “taøi kinh doanh” cuûa mình, nhöng coøn laø caùi “giaàu”vaø caùi ”thieáu” baåm sinh hoaëc may ruûi; nghóa laø coù nhöõng ngöôøi, duø ñaõ noã löïc heát mình trong cuoäc chôi, ñaõ chæ laõnh nhaän ñöôïc moät gia saûn quaù khieâm toán ñeå thoaû maõn nhöõng nhu caàu caên baûn cuûa cuoäc ñôøi; vaø ngöôïc laïi, coù nhöõng ngöôøi do may maén maø coù dö daät soá voán caên baûn cho haønh trình cuoäc ñôøi.

“Caùc moân ñeä hoûi Ngöôøi : ‘Thöa Thaày, ai ñaõ phaïm toâi khieán ngöôøi naøy sinh ra ñaõ bò muø, anh ta hay cha meï anh ta ?’ Ñöùc Gieâsu traû lôøi : ‘Khoâng phaûi anh ta, cuõng chaúng phaûi cha meï anh ta ñaõ phaïm toäi. . .’” {Ga 9, 2-3}

        Khi qui luaät “thuaän mua vöøa baùn” trôû thaønh coâng lyù caên baûn cuûa cuoäc soáng, thì ngöôøi ta cuõng thöôøng muoán hôïp phaùp hoaù tình traïng may ruûi cuûa moät phaän ngöôøi baèng nhieàu lyù leõ; nghóa coi nhö leõ coâng baèng khi keû ngheøo phaûi chaáp nhaän caùi ngheøo cuûa mình, keû doát phaûi coâng nhaän caùi doát cuûa mình, keû voâ duyeân cuõng ñaønh phaûi an phaän vôùi daùng veû khoâng baèng ai cuûa mình. Ngöôøi ta muoán giaûi thích cho hôïp lyù tình traïng khoán khoå cuûa moät ngöôøi vaø ñieàu aáy thöôøng khoâng khoûi ñuïng chaïm ñeán phaåm giaù caên baûn cuûa moät con ngöôøi :

“Hoï ñoái laïi : ‘Maøy sinh ra trong toäi loãi ngaäp ñaàu, theá maø maøy laïi muoán laøm thaày chuùng ta ö ?’ Roài hoï truïc xuaát anh” {Ga 9, 34}

        Quaû thaät, tính caùch thanh loïc, xeáp haïng nhö theá khoâng phaûi laø khoâng coù baát coâng. Chæ coù ñieàu laø thöù baát coâng aáy con ngöôøi döôøng nhö chaúng theå naøo giaûi quyeát cho roát raùo ñöôïc : bieän phaùp caøo baèng thaät ra cuõng laø moät söï baát coâng vì keû löôøi bieáng vaø ngöôøi chaêm chæ cuõng ñeàu ñöôïc höôûng moïi söï nhö nhau; bieän phaùp khuyeán khích nhaân taøi thì laïi caøng ngaøy caøng ñaøo saâu hoá caùch bieät giöõa ngöôøi giaàu vaø keû ngheøo. Luaät phaùp xaùc laäp söï coâng baèng xaõ hoäi baèng moät boä luaät daân söï; toaø aùn muoán traû laïi söï coâng baèng khi leân aùn moät keû löøa ñaûo, keát toäi moät keû gieát ngöôøi. Nhöng thaät ra trong haønh vi toäi phaïm cuûa moät con ngöôøi, coù bao nhieâu phaàn do taùc ñoäng cuûa ngöôøi khaùc ? Bao nhieâu phaàn do chính cô cheá baát coâng cuûa xaõ hoäi ? Trong taâm tính keû gieát ngöôøi coù bao nhieâu phaàn laø do aûnh höôûng cuûa gia ñình ? Coù bao phaàn laø do nhöõng doàn neùn xaõ hoäi ? Coù bao nhieâu phaàn cuûa ngöôøi haøng xoùm, thaäm chí cuûa ngay caû do nhöõng ngöôøi ñöùc ñoä hay cuûa cô cheá Giaùo Hoäi, ñaõ xoâ ñaåy ? Ngöôïc laïi, xaõ hoäi kính troïng nhöõng ngöôøi ñöùc ñoä, xaõ hoäi  caàn ñeán nhöõng ngöôøi taøi naêng. . . nhöng coù bao nhieâu ñöùc ñoä hay taøi naêng ñoù ñaõ ñöôïc trao ban moät caùch haøo phoùng, laõnh nhaän moät caùch nhöng khoâng maø  teân toäi phaïm khoâng coù ñöôïc ?

        Maët khaùc, theo caùi qui luaät “thuaän mua vöøa baùn”, ngöôøi naøo muoán giaønh laáy loøng öu aùi cuûa ngöôøi khaùc baèng taøi naêng, baèng vò theá xaõ hoäi, baèng daùng veû haáp daãn, thaäm chí baèng nhaân ñöùc cuûa mình, thì ngöôøi aáy seõ phaûi maõi maõi giöõ mình ôû ñænh cao; lôõ chaân, traät böôùc, sa saåy moät chuùt laø coù theå ñaùnh maát taát caû. Theá maø, treân haønh trình cuoäc ñôøi, chaúng ai maø khoâng coù laàn laàm lôõ; vaø cuõng chaúng ai maõi maõi baûo veä ñöôïc maõi vò theá ñænh cao trong phaàn “gia saûn” cuûa mình : taøi naêng coù luùc seõ suy giaûm, ñöùc ñoä cuõng coù khi bò saäp baãy, vaø tình thaân, trong moät soá tröôøng hôïp, cuõng bò phai laït. Nhöõng maûnh ñôøi bò vuøi daäp, nhöõng cuoäc ñôøi bò loaïi tröø, nhöõng ngöôøi coâ ñoäc, nhöõng hoaøn caûnh sa cô thaát theá seõ laáy qui luaät naøo ñeå coù theå vöôn leân, ñeå söûa chöõa hay ít laø ñeå coù theå ñöôïc an uûi ?

3. Trao taëng “mieãn phí”

        Thaät ra, coù moät ñieàu maø ngöôøi ta vaãn luoân trao taëng cho nhau moät caùch mieãn phí; ñieàu maø, thaät ra, ngöôøi ta cuõng khoâng theå laáy ñieàu gì ñeå coù theå mua saém ñöôïc ñoåi chaùc ñöôïc theo leõ coâng baèng, ñoù laø tình ngöôøi. Cuõng nhö tình yeâu nam nöõ khoâng luoân luoân dieãn ra ñuùng qui luaät “thuaän mua vöøa baùn”, thì tình ngöôøi noùi chung cuõng khoâng phaûi laø ñieàu coù theå mua saém ñoåi chaùc ñöôïc, cho duø baèng ñöùc ñoä luaân lyù cao vôøi ñi nöõa. Moät teân cöôùp seõ chaúng keå gì ñeán ñöùc ñoä cuûa moät vò thaùnh, vaø noù coù theå saün saøng kieám chaùc ñieàu gì ñoù töø keû thaùnh thieän ngaây ngoâ aáy; keû taøi naêng coù theå ñöôïc ngöôøi khaùc kính phuïc, nhöng ñieàu ñoù khoâng coù nghóa laø anh ta ñöôïc moïi ngöôøi quí meán . . . Tình ngöôøi chæ coù nhôø ñöôïc trao taëng maø thoâi. Khoâng ai coù theå eùp buoäc hay mua chuoäc ñöôïc tình ngöôøi. Khoâng theå laáy baát cöù ñieàu gì ñeå mua baùn ñoåi chaùc ñeå coù ñöôïc tình ngöôøi, cho duø laø ñöùc ñoä, neùt ñeïp hay taøi naêng. Tình ngöôøi chæ xuaát hieän khi coù söï tình nguyeän trao taëng vaø ñöôïc nhaân leân khi coù loøng tri aân cuûa ngöôøi laõnh nhaän.

“Quaû vaäy, khi chuùng ta khoâng coù söùc laøm ñöôïc gì vì coøn laø haïng ngöôøi voâ ñaïo, thì theo ñuùng kyø haïn, Ñöùc Ki-toâ ñaõ cheát vì chuùng ta. Haàu nhö khoâng ai cheát vì ngöôøi coâng chính, hoaï may coù ai daùm cheát vì moät ngöôøi löông thieän chaêng. Theá maø Ñöùc Ki-toâ ñaõ cheát vì chuùng ta, ngay khi chuùng ta coøn laø nhöõng ngöôøi toäi loãi; ñoù laø baèng chöùng Thieân Chuùa yeâu thöông chuùng ta. Phöông chi baây giôø chuùng ta ñaõ ñöôïc neân coâng chính nhôø maùu Ñöùc Ki-toâ ñoå ra, haún chuùng ta seõ ñöôïc Ngöôøi cöùu khoûi côn thònh noä cuûa Thieân Chuùa.” {Rm 5,6-9}

        Trong ñôøi soáng gia ñình, ngöôøi ta coù theå thaáy roõ ñöôïc neùt tình nguyeän, neùt töï do, trong söï trao taëng tình ngöôøi. Cha meï yeâu thöông con caùi cuûa mình, chaéc chaén khoâng phaûi vì chuùng laø ngöôøi toát laønh nhaát, khoâng phaûi vì chuùng gioûi dang hay ñeïp ñeõ duyeân daùng hôn ngöôøi. Cha meï yeâu thöông con voâ ñieàu kieän, tình ngöôøi aáy chæ döïa treân moät thöïc teá : ñoù laø con cuûa toâi. Thaäm chí coù nhöõng baäc cha meï heát loøng tha thöù, heát loøng baøo chöõa, heát loøng hy sinh cho ñöùa con hö hoûng cuûa mình. Qui luaät cuûa tình thaân aáy laø qui luaät taëng khoâng chöù khoâng phaûi lyù leõ coâng baèng. Chính nhôø tình thaân taëng khoâng aáy maø ngöôøi con coù ñieàu kieän ñeå saùm hoái loãi laàm, coù cô hoäi ñeå trôû veà khi vaáp ngaõ treân ñöôøng ñôøi :

“Nhöng ngöôøi cha lieàn baûo caùc ñaày tôù raèng : 'Mau ñem aùo ñeïp nhaát ra ñaây maëc cho caäu, xoû nhaãn vaøo ngoùn tay, xoû deùp vaøo chaân caäu, roài ñi baét con beâ ñaõ voã beùo laøm thòt ñeå chuùng ta môû tieäc aên möøng ! Vì con ta ñaây ñaõ cheát maø nay soáng laïi, ñaõ maát maø nay laïi tìm thaáy.' Vaø hoï baét ñaàu aên möøng.” {Lc 15,22-24}

        Tình ngöôøi laø phaàn gia saûn giaàu coù nhaát maø moãi ngöôøi ñeàu coù vaø moãi ngöôøi ñeàu ñöôïc khaån naøi ñeå trao ban cho ngöôøi khaùc theo nguyeân lyù taëng khoâng.

4. “maéc nôï nhau trong loøng töông thaân töông aùi”

        Con ngöôøi caàn tình ngöôøi, ñoù laø moät nhu caàu chaân thaät vaø laø moät nhu caàu caên baûn nhaát trong moïi nhu caàu. Theá maø con ngöôøi laïi chaúng coù theå töï mình giaûi quyeát ñöôïc nhu caàu naøy. Keû töï phuï chính laø ngöôøi muoán mua baùn ñoåi chaùc ñeå coù ñöôïc tình ngöôøi. Keû töï phuï laø ngöôøi muoán duøng qui luaät “thuaän mua vöøa baùn” ñeå chinh phuïc tình ngöôøi cuûa ngöôøi khaùc. Con ñöôøng aáy thaät söï laø neûo ñöôøng gian doái vaø chaúng theå giaûi quyeát thaät söï ñöôïc nhu caàu thaâm saâu cuûa con ngöôøi. Con ngöôøi caàn tình yeâu, vaø tình yeâu nhaát thieát ñoøi hoûi thaùi ñoä khieám toán ñoùn nhaän vôùi loøng tri aân.

        Ra chôï, ta coù theå mua moät caùi baùnh bao vaø traû naêm ngaøn ñoàng. Ta giaûi quyeát nhu caàu aên uoáng cuûa mình, ngöôøi baùn haøng cuõng tìm ñöôïc ñoàng lôøi ñeå coù theå sinh soáng vaø giaûi quyeát nhöõng vaán ñeà cuûa hoï. Thuaän mua vöøa baùn, chaúng ai maéc nôï ai. Lôøi caùm ôn maø ngöôøi baùn haøng giaønh cho ta, bình thöôøng, cuõng khoâng phaûi laø loøng tri aân thöïc söï maø chæ laø moät phöông caùch baùn haøng, nhaèm coù theå tieáp tuïc baùn ñöôïc haøng maø thoâi. Theá nhöng khi chuùng ta nhaän ñöôïc moät lôøi khuyeán khích, moät söï trôï giuùp, moät loøng öu aùi . . .  khoâng phaûi vì traû giaù ñieàu gì caû, maø chæ vì taám loøng cuûa ngöôøi khaùc quan taâm ñeán ta maø thoâi, khi aáy ta thaät söï maéc nôï tha nhaân moät ñieàu maø khoâng coù ñoà vaät naøo coù theå duøng ñeå traû cho caân xöùng. Khoâng coù chuyeän thuaän mua vöøa baùn ôû ñaây maø chæ laø loøng tri aân ñaùp laïi taám thònh tình. Moùn quaø cuûa taám loøng laø moùn quaø voâ giaù, noù khoâng theå saém ñöôïc baèng tieàn maø cuõng chaúng giaønh ñöôïc cho taøi naêng cuûa mình. Chæ coù söï töï do, töï nguyeän vaø taám loøng saün saøng, söï quaûng ñaïi cho ñi cuûa ngöôøi khaùc laø nguyeân nhaân ñích thöïc cuûa “moùn quaø taám loøng” maø thoâi.

“Anh em ñöøng maéc nôï gì ai, ngoaøi moùn nôï töông thaân töông aùi; vì ai yeâu ngöôøi, thì ñaõ chu toaøn Leà Luaät”. {Rm 13,8}

        Maéc nôï nhau trong tình töông thaân töông aùi, ñoù laø qui luaät cuûa tình ngöôøi. Qui luaät naøy ñoøi hoûi con ngöôøi luoân phaûi khieâm toán vì chaân nhaän raèng nhu caàu caên baûn nhaát cuûa mình chæ coù theå nhôø vaøo loøng quaûng ñaïi cuûa ngöôøi khaùc; qui luaät aáy noái keát con ngöôøi vôùi nhau, khoâng baèng moái giaây thoáng trò, nhöng baèng moái giaây cuûa tình yeâu; qui luaät aáy ñoøi hoûi con ngöôøi phaûi vöôït qua caên beänh “só”, vöôït thaéng caùi toâi töï aùi ñeå soáng thaùi ñoä quaûng ñaïi; qui luaät aáy keâu môøi con ngöôøi vöôït leân treân taát caû moïi söï vaät, nhö tieàn baïc, taøi naêng, danh voïng, daùng daáp. . . ñeå thöïc söï böôùc vaøo theá giôùi nhaân baûn ñích thöïc; qui luaät aáy chính laø ôn goïi soáng loøng nhaân ñaïo vaø thi haønh söù meänh nhaân hoaù theá giôùi xung quanh mình.

Keát

        Gia saûn tình ngöôøi, ñoù laø ñieàu moïi ngöôøi ñeàu coù vaø ñeàu coù theå phaùt trieån ñeán möùc ñoä tuyeät haûo nhaát. Trao taëng tình ngöôøi cho nhau, ñoù laø caùch thöùc soáng maø moïi ngöôøi ñeàu ñöôïc keâu môøi vaø ñeàu coù theå laøm ñöôïc. Maéc nôï nhau trong tình töông thaân töông aùi, hay soáng taâm tình tri aân, ñoù laø taâm tình quaù ñôn giaûn nhöng laïi quaù cao quí. Toùm laïi, yeâu thöông nhau chính laø giôùi luaät laøm cho con ngöôøi thöïc söï trôû neân ngöôøi. Ñoù laø luaät laøm ngöôøi, vaø cuõng laø luaät cuûa Chuùa Kitoâ, luaät cuûa Tin Möøng : “Vì ai yeâu ngöôøi, thì ñaõ chu toaøn Leà Luaät”. {Rm 13,8}

        Khi ta trao taëng cho nhau moät chuùt ñoà duøng, chia seû cho nhau moät chuùt thöùc aên, trôï giuùp nhau moät chuùt tieàn baïc. .  thaät ra, chuùng ta ñang trao taëng tình ngöôøi cho nhau. Moät chuùt cuûa caûi aáy ñöôïc nhaân hoaù ñeå trôû thaønh tình ngöôøi cao quí. Moät chuùt tình ngöôøi nhö theá laøm ñeïp hôn boä maët theá giôùi vaø thöïc söï goùp phaàn laøm cho theá giôùi naøy chuyeån hoaù thaønh Vöông Quoác cuûa Thieân Chuùa.

                                      Nguyeãn Troïng Vieãn O.P.